همکاری های جدید گازی ایران و ترکمنستان: چشم اندازها و محدودیت | روز نگار تفلیس
همکاری های جدید گازی ایران و ترکمنستان: چشم اندازها و محدودیت‌ها
ولی کالجی در اوراسیا دیلی مانیتور- بنیاد جیمز تاون
در سفر اخیر ابراهیم رئیسی، به عشق آباد که جهت شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) صورت گرفت، علاوه بر امضاء قرارداد گازی سه جانبه سوآپ گاز بین ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان، رئیس جمهور ایران اعلام نمود که قرارداد گازی ایران و ترکمنستان احیاء خواهد شد. اشاره ابراهیم رئیسی به قرارداد گازی 1997 بین دو کشور است که از سال 2005 به دلایل مختلف دچار مشکل و فراز و نشیب های بسیار زیادی شده است، از جمله آغاز تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد در موضوع هسته ای علیه ایران و عدم پرداخت به موقع مطالبات مالی ترکمنستان از سوی شرکت ملی گاز ایران، افزایش مداوم قیمت گاز از سوی طرف ترکمنی از جمله افزایش 9 برابری قیمت گاز در سال 2007، قطع گاز صادراتی به ایران در زمستان های سرد سال های 2007، 2013 و 2017 که مشکلات بسیار زیادی را برای مردم استان های شمال شرق و شمال ایران ایجاد کرد، افزایش مداوم نرخ بهره و دیرکرد مطالبات مالی طرف ترکمن از ایران که از 600 میلیون دلار به 1 میلیارد و 800 میلیون دلار رسید و در نهایت با ارجاع پرونده اختلافات گازی ایران به دیوان بین المللی داوری مستقر در سوئیس، در 24 ژوئن 2020 میلادی رای دیوان مبنی بر تعهد ایران برای پرداخت 2 میلیارد دلار (معادل 7 میلیارد منات ترکمنستان) صادر شد. هرچند وزارت نفت ایران اعلام کرد که این رای الزام آور نیست و تنها رقم دقیق میزان بدهی گازی ایران به دولت ترکمنستان در آن مشخص شده است. بدین ترتیب، اختلافات گازی ایران و ترکمنستان که از آغاز دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد در سال 2005 آغاز شد تا پایان دوره ریاست جمهوری حسن روحانی در آگوست 2021 میلادی ادامه پیدا کرد. اما به نظر می رسد این شرایط پس از به قدرت رسیدن ابراهیم رئیسی به تدریج در حال تغییر است. تاکید دولت جدید ایران بر «سیاست همسایگی» و «دیپلماسی اقتصادی» به ویژه آن که ترکمنستان دروازه ورود ایران به آسیای مرکزی محسوب می شود، تغییر در سیاست های مدیریت جدید وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران در زمینه «دیپلماسی گازی» و نگرانی ایران از کاهش یا افت فشار گاز در مناطق شمال شرق کشور در فصل زمستان که با جود اقداماتی از جمله احداث خط لوله گازی دامغان- نکا در 28 جولای 2017 میلادی هنوز به طور کامل برطرف نشده است، از جمله دلایل حرکت دولت جدید ایران به سمت حل و فصل اختلافات گازی با ترکمنستان است. در مقابل طرف ترکمنی نیز دلایل و ملاحظات خاص خود را برای حل و فصل اختلافات گازی با ایران دارد. ترکمنستان به عنوان ششمین دارنده ذخایر گازی جهان، استراتژی «تنوع بخشی» به مسیرهای انتقال گاز در چهار مسیر شمالی (روسیه)، شرقی (چین)، جنوبی (افغانستان و پاکستان)، غربی (دریای خزر، قفقاز، ایران و ترکیه) را دنبال می کند. اما عشق آباد برای تحقق این استراتژی با چالش های بسیار جدی مواجه شده است. توافق اخیر سه جانبه سوآپ گاز بین ترکمنستان، ایران و جمهوری آذربایجان نشان داد که با وجود توافقات دو جانبه باکو و عشق آباد در زمینه منابع گازی خزر، هنوز چشم انداز روشنی برای اجرایی شدن خط لوله انتقال گاز ترانس خزر وجود ندارد. همچنین، پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، اجرای پروژه خط انتقال گاز تاپی از ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند نیز با چالش های زیادی مواجه شده است. در چنین شرایطی، حل و فصل اختلافات گازی ایران و ترکمنستان این امکان را به عشق آباد می دهد که از میزان وابستگی به دو مسیر شمالی (روسیه) و شرقی (چین) بکاهد و تنوع بیشتری نیز به مسیرهای انتقال انرژی در سمت غربی (ایران) بدهد. متن کامل این یادداشت تحلیلی در آدرس زیر قابل مشاهده است.
http://iras.ir/?p=3620
به «ایراس» بپیوندید:
تلگرام
https://t.me/joinchat/TwVmEsJtqEJZ8fNu
اینستاگرام:
https://www.instagram.com/iras_institute/
@IRAS_INSTITUTE
