طلایه دار و قرمزپوش جلوی لشکر نشوید! در سالگرد رفراندومی که م | ایران دوستان
طلایه دار و قرمزپوش جلوی لشکر نشوید!
در سالگرد رفراندومی که متعاقب آن پنجاه درصد مساحت اقلیم کردستان کوچک شد و این منطقه عملا به مرزهای خودمختاری مصوب دولت بعث در سال 1970 برگشت، همایشی در دفاع از عادی سازی روابط با اسرائیل در اربیل برگزار شده است. این همایش که به ابتکار یک مرکز غیر دولتی آمریکایی و با مشارکت افراد شیعه و سنی عراقی - عمدتا سنی - برگزار شده، خواهان پیوستن عراق به کاروان صلحی شده که توسط ترامپ میان اسرائیل با چند کشور عربی منعقد گردید. دولت عراق و دولت اقلیم هر دو برگزاری آن را محکوم و از بانیان و شرکت کنتدگان آن انتقاد کرده اند. به زحمت می توان تصور کرد خارج از اطلاع حکومت، جلسه ای با این درجه از حساسیت در جایی برگزار شود، که هر کاری در آن مستلزم کسب مجوز و فرایندهای طولانی اداری است. با این وصف اقلیم کردستان از میزبانی این جلسه چه سودی می برد؟ آیا مستقل از بغداد می تواند روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کند؟ آیا شرکت کنندگان در همایش، جریان های اصلی و شخصیت های سیاسی طراز اول عراقند؟ آیا میان افکار عمومی و جامعه مدنی عراق، گرایشی قوی به سود عادی سازی روابط با اسرائیل وجود دارد؟ روشن است که پاسخ همه این سوالات نه است. با این وصف چرا اربیل به برگزاری آن چراغ سبز داده است؟ ترکیب شرکت کنندگان را عمدتا عشایر عرب سنی و شخصیت های سیاسی نزدیک به آنان تشکیل می دادند. گروهی که در گذشته هم از حمایت اقلیم کردستان به هدف موازنه سازی در برابر دولت تحت تسلط شیعیان در بغداد، برخوردار شده اند. اینبار اما احتمالا پای یک دولت منطقه ای نظیر عربستان یا امارات هم در میان است. متحدان منطقه ای واشنگتن از حوادث افغانستان و کاهش علاقه این کشور به حضور در مقیاس سابق در خاورمیانه ابراز نگرانی و ناخرسندی می کنند. نزدیک شدن به اسرائیل و تشکیل یک بلوک منطقه ای جدید با حضور تل آویو، ابتکاری است که آنها برای مقابله با نفوذ فزاینده و برتری طلبی ترکیه و ایران در پیش گرفته اند. در عین اینکه تمام تخم مرغ های خود را هم در سبد بلوک موصوف نگذاشته و گوشه چشمی هم به تهران و آنکارا دارند. برگردان این رهیافت در میان بازیگران فروملی نظیر کردها و عرب های سنی هم دارای منطقی مشابه است: پر کردن خلاء آمریکا با حضور مرئی و نامرئی اسرائیل. میزان واقع گرایی این ارزیابی به جد محل مناقشه است. اسرائیل ژاندارم غرب در منطقه نیست و در صورت کنشگری مستقل هم قابلیت های آن به شدت افت می کند. در جریان رفراندوم چهار سال قبل کردستان، علیرغم حمایت های لفظی، در عمل نخواست یا نتوانست کاری بکند و نیروهای عراقی با چراغ سبز آمریکا و قدرت های منطقه ای، به آسانی کردها را از مناطق مورد مناقشه رانده و معادله ژئوپولتیکی جدیدی خلق کردند. اکنون هم کشورهای منطقه با پیش بینی خروج نهایی آمریکا هریک از نقطه عزیمتی ژئوپولتیک در پی بازخوانی موازنه های گذشته و پی ریزی نظم تازه ای هستند. گفتگوهای میان ایران و عربستان، مصر و ترکیه، امارات و ترکیه، ترکیه و عربستان، اسرائیل و ترکیه و ...که به هدف تنش زدایی و ارتقاء سطح روابط انجام می شود، موید نمایانگر شدن خاورمیانه پسا آمریکایی در افق آینده است. با این وصف تکلیف کردها هم تا حد زیادی روشن است. منطقه ای کوچک و در محاصره که از نفوذ عمیق و فزاینده ترکیه و ایران رنج می برد، فی البداهه نمی تواند با اسرائیل یعنی رقیب منطقه ای قسم خورده این کشورها، نرد عشق ببازد. به عبارت بهتر در قبال فوائد کوتاه مدت و عوائد تاکتیکی، خسارات درازمدت و راهبردی نصیب آنها می شود. رابطه با اسرائیل البته میوه ممنوعه دهه های گذشته نیست، اما پیشقدمی در آن به سود اقلیم کردستان با مختصات راهبردی و ژئوپولتیک پیشگفته نمی باشد. ضرب المثلی معروف در زبان کردی به خوبی معایب پیشگامی در شرایط حساس و بغرنج و ضرورت رعایت حزم و احتیاط و آبروداری را به تصویر می کشد: مەبە کەواسووری پێش لەشکر! هیچگاه طلایه دار و قرمزپوش جلوی لشکر نشو! به عقیده من این پند قدیمی، برگردان فولکولوریک و ساده شده معمای پیچیده و بغرنج رابطه با اسرائیل است. در کاری که خیری برای آن متصور نیست، نفر آخر شدن بهتر از اولین نفر شدن است.
