2022-07-31 13:32:31
"ده مورد از آداب و اصول مباحثه"
علی ناصری‌مقدم
بحث کردن با دیگران در موضوعات مختلف، یکی از راه‌های کشف حقیقت است. افراد هنگام بحث کردن، تلاش می‌کنند با صورت‌بندی منطقی دسته‌ای از مقدمات، به نتایج مشخصی برسند و ادعاهای خود را اثبات کنند. در کشور ما به دلایل مختلف، بازار بحث‌های سیاسی و مذهبی و علمی و تاریخی و ...بسیار داغ است.
رعایت برخی آداب و اصول، کیفیت مباحثه‌ها را بالا می‌برد و رسیدن به حقیقت را سهل‌الوصول‌تر و دست‌یافتنی‌تر می‌کند.
ده مورد از این آداب و اصول، از قرار زیر است:
میدان بحث، فرصتی است برای تضارب و تعاطی افکار و اندیشه‌ها و در نهایت، دستیابی به حقیقت.
میدان بحث، عرصه‌ی جنگ و جدل و محکوم کردن و از‌میدان‌به‌در‌کردن دیگران نیست.
بنابراین:
هنگام ورود به هر بحث، هدفِ واقعی و نیت قلبی‌مان را کشف حقیقت قرار دهیم، نه پیروزی بر طرف مقابل.
تا زمانی که منظور و مقصود طرف مقابل را به طور کامل درک نکرده‌ایم، هر سخن و استدلالی، گام نهادن در بیراهه‌هایِ بی‌سرانجام است.
بنابراین:
برای پاسخ به آراء و نظریات دیگران، عجله نداشته باشیم. ابتدا با دقت به حرف‌هایشان گوش دهیم و تلاش کنیم که مقصود و منظور آنان را به طور کامل درک کنیم. اگر سخنانشان کلی و مبهم است با پرسیدن سوال‌های دقیق، ابعاد مختلف بحث را روشن کنیم.
هنگام ورود به هر بحث، آنچه امکان و احتمال دستیابی به حقیقت را تقویت می‌کند عبارت است از:
تمرکز و تفطن بر اطلاعات و داده‌های علمی، صورت و مواد استدلال، پیش‌فرض‌ها، آمار و ارقام، سوگیری‌های شناختی و مغالطه‌های منطقی.
بنابراین:
از ذهن‌خوانی، انگیزه‌خوانی، قضاوت کردن، توهین کردن و برچسب زدن به شخصیت دیگران، به شدت پرهیز کنیم. این رفتارها نه تنها هیچ کمکی به شکل‌گیری یک بحث عالمانه و سالم نمی‌کند، بلکه به ایجاد تنش و کدورت و انحراف بحث از مسیر اصلی، دامن خواهد زد.
بزرگترین مانع دستیابی به حقیقت، پیش‌فرض‌ها و پیش‌داوری‌های محک‌نخورده‌ی ماست. پیش‌فرض‌های خشک و انعطاف‌ناپذیر، به ویژه آن‌ها که با روکشی از تقدس پیچیده شده‌اند، چشم و گوش آدم را می‌بندد و مانع از دیدن و شنیدن حقایق میشود. جزم‌اندیشی و تعصب، زاده‌ی این گونه پیش‌فرض‌هاست.
بنابراین:
هنگام ورود به هر بحث، حتی‌الامکان باورهای خشک و پیش‌فرض‌های متصلب را کنار بگذاریم و نسبت به اندیشه‌ها و اطلاعات جدید، گشوده و پذیرا باشیم.
بسیار اتفاق می‌افتد که دو یا چند نفر هنگام بحث کردن، بر سر یک موضوع، اتفاق‌نظر داشته باشند، اما ساعت‌ها با یکدیگر مشاجره‌ی بیهوده انجام دهند. علت این اتفاق آن است که در ابتدای بحث، محل نزاع و تعاریف کلیدی را به درستی روشن نکرده‌اند.
بنابراین:
قبل از ورود به هر بحث، مدعای اصلی، محل دقیق نزاع، کلیدواژه‌ها و تعاریف بحث را به روشنی و با دقت مشخص کرده و حتی‌المقدور جملات را ساده کنیم. این کار از مبهم و مه‌آلود شدن فضای بحث جلوگیری می‌کند و اجازه نمی‌دهد که خط اصلی بحث، لابلای بحث‌های پراکنده و نامربوط، گم شود.
یکی از شرایط مهم ورود به هر بحث، وجود حداقل قابل‌قبولی از اشتراکات در عقاید و باورهای اساسیِ طرفینِ بحث است.
بنابراین:
چنانچه با دیگران، در زمینه‌ی باورها و اعتقادات اساسی، اختلاف‌نظر و فاصله‌ی معناداری داشته باشیم و اشتراکات‌مان در باورهای بنیادین، -که معمولا پیش‌نیاز هر بحثی است- بسیار کم باشد، بحث کردن بر سر مسائل فرعی‌تر، فایده‌ی چندانی نخواهد داشت و به مشاجره‌ای بیهوده و بی‌حاصل، منجر خواهد شد.
انسان‌ها از بسیاری جهات با یکدیگر تفاوت دارند. یکی از وجوه افتراق و تفاوت انسان‌ها، تفاوت در عقاید و باورهاست. واقعیت این است که اعتقادات و باورهای عموم انسان‌ها، بیش و پیش از آن که محصول تعقل و خردورزی محض باشد، محصول تجربه‌های زیسته، اتفاقات و رویدادهای زندگی، آموزه‌های ادیان، آدم‌های پیرامون، نوع تربیت، سنخ روانی، مدرسه، دانشگاه، تبلیغات، کتاب‌ها، مجلات، روزنامه‌ها، رادیو تلویزیون، اتفاقات تاریخی و ده‌ها عامل دیگر است.
بنابراین:
عقاید و باورهای دیگران، هر قدر هم از نظر ما غیرمنطقی، نابهنجار، غیرعقلانی، ناموجه، غیرقابل‌دفاع، عجیب‌وغریب و نامانوس به نظر برسد، نباید مورد تحقیر و تمسخر قرار گیرد. به جای تحقیر و تمسخر عقاید دیگران، بی‌اساس بودن و ناموجه بودن آن عقاید را با دلایل روشن و منطقی نشان بدهیم.
میدان مباحثه، محل تفکر و تعقل و خردورزی و عرصه‌ی هماوردیِ منطق و استدلال و عقلانیت است.
بنابراین:
152 viewsedited 10:32
