بی شک، رفاقت با آدم ها چیزی پوچ و واهی است، و کتاب خواندن هم ر | Hegemony & Culture | هژمونی و فرهنگ
بی شک، رفاقت با آدم ها چیزی پوچ و واهی است، و کتاب خواندن هم رفاقت است. اما دست کم رفاقتی است صادقانه، و چون طرف مقابل مُرده یا غایب است، به آن حالتی بی غرض و متأثرکننده می بخشد. وانگهی، رفاقتی است بری از تمام آن چیزهایی که رفاقت های دیگر را زشت می سازد. چون همه ما، همه ما زندگان، جز مردگانی نیستیم که هنوز مردن آغاز نکرده ایم، تمام این عرض ادب و احوالپرسی ها در سرسراها که اسمش را احترام، قدردانی و محبت می گذاریم و آمیخته به آن همه دروغ است، بی ثمر و خسته کننده اند. گذشته از این -به مجرد آغاز اولین مناسبات همدلی، تحسین و تقدیر- با اولین سخنانی که بر زبان می رانیم، با اولین نامه هایی که می نویسیم، نخستین رشته های تار عادت دورمان تنیده می شود که در رفاقت های آنی از آنها رهایی نداریم؛ علاوه بر این، سخنان گزافی که در این مدت بر زبان آورده ایم به براتی می ماند که بر عهده مان است که بپردازیم، یا اینکه با افسوس خوردن از بابت عمل نکردن به این تعهد تا آخر عمر بهای باز بیشتری بپردازیم. در خواندن، رفاقت به یکباره به خلوص نخستین خود بازمی گردد. با کتاب ها نیازی به ادب و نزاکت نیست. اگر شبی را با آنها سپری می کنیم از آن است که واقعا دلمان می خواهد با آنها باشیم. دست کم آنها را بیشتر اوقات جز با بی میلی ترک نمی کنیم. و وقتی ترک شان کردیم، خبری از اندیشه هایی که رفاقت ها را تباه می کنند در ذهن ما نیست: درباره ما چه فکری کردند؟ مبادا خوب رفتار نکردیم؟ آیا از ما خوششان آمد؟ و بیم فراموش شدن به خاطر یکی دیگر. تمام آن پریشانی های رفاقت در آستانه این رفاقت ناب و آرام خواندن پایان می یابند. حتی ملاحظه ای هم در کار نیست: به آنچه مولیر می گوید فقط به همان اندازه می خندیم که به نظرمان خنده دار است؛ وقتی حوصله مان از او سر می رود، باکی نداریم که این ملال در چهره مان آشکار شود، و وقتی هم که چنان که باید و شاید با او وقت گذارندیم، با شتاب آن را سر جایش می گذاریم انگار نه انگار نبوغی داشته یا آوازه ای. هوای این رفاقت ناب سکوت است، ناب تر از کلام. زیرا ما با دیگران سخن می گوییم، اما با خودمان سکوت می کنیم. در سکوت بر خلاف کلام ردپایی هم از عیوب و چهره در هم کشیدن ما نیست. تماما ناب است، هوای واقعی است.
