کیفیتِ تعامل با احادیثی که از آثارِ تکوینی اعمال خبر می‌دهند | افکار و آراء حیدر حب‌الله
کیفیتِ تعامل با احادیثی که از آثارِ تکوینی اعمال خبر می‌دهند
حيدر حبّ الله ترجمه: محمّد رضا ملايی
سوال
احادیث زیادی وجود دارند مبنی بر اینکه هر کس، صدقه دهد عمرش طولانی می‌شود و یا هنگامِ رواجِ زنا، زلزله زیاد می‌شود؛ و یا صله‌ی رحم، باعث طولانی شدنِ عمر می‌شود و … سند این احادیث تا چه میزان صحیح است؟ آیا می‌توان ارتباطی که بین افعال و آثار آنها در این احادیث آمده را در قالب ربطِ تکوینی بین علت و معلول فهمید همانگونه که خوردن سم نیز اثر تکوینی خود را دارد حتی اگر خورنده‌ی سم، نداند که آنچه می‌خورد سم است؟ جرمِ کسی که نمی‌داند فلان غذا حرام است و در عین حال از آن استفاده می‌کند چیست؟ این شخص چه گناهی مرتکب شده تا آثارِ حرمت، گریبانگیر وی شود و بر قلب وی تاثیر گذارد و مانع استجابت دعایش شود؟ این شخص، علم به حرمت این غذا نداشت؛ پس گناه وی چیست تا این همه عواقب منفی، برای وی رقم بخورد؟ چگونه می‌توان حالِ دو برادر را تفسیر و تحلیل کرد که یکی، ملتزم به دستورات دینی است و دیگری، دستورات دینی را رعایت نمی‌کند ولی در عین حال، برادر دوم – که متدین نیست – هم طول عمر زیادی دارد و هم رزق و روزی وی بیشتر از برادر اول است؟
جواب
اولا اینگونه احادیث، واقعا زیاد هستند و در نزد همه‌ی مذاهب اسلامی، به چشم می‌خورند. مصادرِ حدیثیِ متعدد و متنوعی، اینگونه احادیث را نقل کرده‌اند. برخی از این احادیث، صحیح هستند و حتی در میان آنها، احادیثی یافت می‌شوند که تواتر اجمالی دارند. لذا باید برای بررسی مشکل، بر متن و مضمونِ آنها متمرکز شد. اگر اشکالاتِ متنی این احادیث، برطرف شد می‌توان آنها را پذیرفت. ثانیا همانطور که فلاسفه نیز گفته‌اند نظام این عالم مادی، نظامِ تزاحمات و برخورد و نزاعِ اشیاءِ متضاد با یکدیگر و تولدِ اضداد از اضداد – به تعبیر ملای رومی – است. همه‌ی علوم، وجود چنین وضعیتی را اثبات می‌کنند. زندگی روزمره‌ی ما نیز این تصویر را به ما نشان می‌دهد. گویا این عالَم، مشتمل بر تعداد بسیار زیادی از اشیاء است که با یکدیگر رقابت می‌کنند تا وجود داشته باشند و تاثیر گذار باشند. اجتماعِ همه‌ی آنها در کنار هم، سخت است و لذا وقتی می‌گوییم «ب» توسط «الف» محقق می‌شود در واقع...
