۲۸ مرداد و دکتر محمد مصدق و گذار دامنه دار در جامعهٔ ایران | كانال اختصاصى حسين سيوانى
۲۸ مرداد و دکتر محمد مصدق و گذار دامنه دار در جامعهٔ ایران
یادداشت : حسین سیوانی
دکتر محمد مصدق سیاستمدار برجسته ای در سپهر سیاست و جامعهٔ معاصر ایران است با تمامی مُمیِّزات، مُحَسَّنات، توانمندی ها و البته خطاها و ضعف ها، کاستی ها و عیوبش و …
اما چند نکته در خصوص دکتر مصدق و نهضت ملی شدن نفت ایران بسیار مهم و قابل توجه است :
۱- داستان مصدق به پایان نرسیده و تمام نشده است به قول دکتر موحد داستان مصدق در خاطرهٔ ما به شاهنامهٔ آزادی تبدیل شده این ماجرا برای مردم ما نه صِرفاً یک حدیث تاریخی که یک سرود آزادی ست و سرود آزادی از قیدِ زمان بَرمی کشد ، چیزی را می سراید که هنوز اتفاق نیافتاده یا به تمام کمال اتفاق نیافتاده است و آرزو می شود در آینده اتفاق بیافتد . وجدان جامعه در گذشته چیزی را می بیند و نشانی از گمشدهٔ خود را در آن می جوید قصهٔ گشتهٔ به بن رسیده که امیدِ فرجی برای آینده رقم می زند و بازگو کردنِ آن بهانه ای می شود برای بیانِ اشتیاقِ شورانگیز که تحقق چیزی بسیار عزیز را در امروز و فردا آرزومند است . به نظرم همینطور است داستان نهضت قانونخواهی و مشروطه خواهی و نیز داستان انقلابِ اسلامی ۵۷ ،هیچکدام از این وقایع هم داستان شان به پایان نیامده و …
۲- ما از سقوط دولت ملی مصدق در ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ با هر عنوانی یاد کنیم در ماهیت ملی بودن دولت مصدق و پاکدستی و ترقیخواهی و استقلال طلبی دکتر مصدق بر اساس مستندات، تردیدی نمی توانیم داشته باشیم.
۳- برخی سقوط مصدق و واقعهٔ ۲۸ مرداد را اساساً کودتا نمی دانند مثل داریوش بایندر نویسندهٔ کتاب “ ایران و سازمان سیا ، بازنگری در سقوط دولت مصدق “ که ۲۸ مرداد را نتیجه تحولات داخلی می دانند. اما محققان و نویسندگان پرشماری بر این باورهستند که دولت مصدق در ۲۸ مرداد ۳۲ با کودتای امریکایی - انگلیسی ساقط شد مثل دکتر آبراهامیان نوبسندهٔ کتاب “ کودتا ، ۲۸ مرداد، سازمان سیا و ریشه های روابط ایران و امریکا در عصر مدرن “
۴- صاحبان هر دو روایت و برداشت از سقوط دولت ملی مصدق نمی توانند در تأثیر و نقش عوامل داخلی در برافتادن دولت مصدق تشکیک کنند این عوامل داخلی چه از روحانیت باشد یا دربار و یا حزب توده
البته حساب مرتجعین که معتقدند ۲۸ مرداد قیام ملی بود و مصدق با قیام مردم ساقط شد جداست ادعای مضحک و بی پایه ای که با توجه به مدارک پرشمار نمی تواند اعتباری داشته باشد.
۵- هر چند خودم بر کودتا بودن واقعهٔ ۲۸ مرداد و نقش غیر قابل انکار سیا ، انگلیس و …با همدستی و مباشرت عوامل داخلی باور دارم و البته برنامه ریزی ، اجرا و‌موفقیت کودتا بدون هماهنگی و همکاری عوامل داخلی با خارجی ها را اساساً ناممکن باید دانست « عوامل داخلی : دربار و وابسته های آن ، جناحی از روحانیت ، حزب توده و …» با تمامی این توصیفات آنچه اهمیت دارد و نمی توان از کنار آن با غفلت گذشت روحیه و شاکلهٔ شخصیتی و روانی خود دکتر مصدق بود . شیوه های رفتاری ، نوع بازیگری و سیاست ورزی و نحوهٔ تصمیم گیری های مصدق در مواقع و مقاطع حساس آن دوران است . تصمیم های مصدق در خصوص نوع رابطه با امریکا و به فراز و نشیب کشیدن این روابط و همکاری ها به ویژه در مورد مدیریت سیاسی و حقوقی پروژهٔ ملی شدن نفت ، بی توجهی به پیشنهادات امریکا برای رفع معضلات حقوقی قرارداد های نفتی و انحلال مجلس شورای ملی علیرغم کابینهٔ خود و یارانش همچون دکتر صدیقی و عملکرد و تصمیمات احساسی و غیرقابل فهمِ مصدق در ماجرای کودتا از ۲۵ تا ۲۸ مرداد سال ۳۲ و … منجر به اتحاد عوامل داخلی و تصمیم قاطع امریکا و انگلیس در ساقط کردن مصدق شد . اما نتیجه ای که بر جای گذاشت خسارتبار و آزاردهنده تر بود . در نتیجهٔ سقوط مصدق با کودتای ۲۸ مرداد نهادهای فعال سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی که در نهضت ملی شدن نفت در عرصه شکل گرفته بودند عمدتاً متلاشی شدند و نیروهای فعال در عرصه یا از بین رفتند و تن به مهاجرت دادند و لذا فرصتی طلایی و ذیقیمت از ایران و ایرانیان تلف شد و سرمایه های مادی و انسانی زیادی از کار افتاد و … نتیجهٔ همهٔ این پیامدها و عواقب آن برای استقلال ، امنیت و منافع ملی کشور بسیار سنگین و زیانبار بود و سرنوشت و حیات کشور را با مخاطره مواجه کرد .
۶- به باور من اگر دکتر مصدق به جای لجبازی و مخفی کردن حُکمِ عزل خود از افکار عمومی حتی وزرای کابینه اش علنی و آشکار اعلام می کرد که شاه عزلش کرده و او به احترام قانون و کمک به از بین نرفتن سنت مشروطه و نهادینه شدن رأی مردم به آن گردن می گذارد می توانست با ارتقاء به موضِع برتر تبدیل به رهبر اپوزیسیون و جبههٔ ملی شود و با این تصمیم
ادامه در پایین
