نقش شب در اربعينيّات در آيات ميقات موسوی(ع)، سخن از مواعده | موسسه جلوه نور علوی
نقش شب در اربعينيّات
در آيات ميقات موسوی(ع)، سخن از مواعده الهی در چهل شبانه روز است؛ ولی خداوند در اين ايام، بر شب‌های آن تأکيد می‌کند: «وَ إِذْ واعَدْنا مُوسى أَرْبَعينَ لَيْلَةً» «وَ واعَدْنا مُوسى ثَلاثينَ لَيْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ ميقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعينَ لَيْلَةً»
با توجه به معنای «ليل»، برخی از اسرار ديگر اربعينيّات در قرآن روشن می‌گردد. «ليل» به معنای سياهی و ظلمت، مقابل «نهار» به معنای روشن و نورانی بودن است. اين در حالی است که «يوم» اعم از نهار است و به معنای زمان طلوع تا غروب خورشيد است و برخی معنای آن را کلّی‌تر دانسته و به مجموعه شبانه‌روز و يا دوره‌ای معين معنا کرده‌اند.
بنابراين، در معنای ليل، بر تاريکی تکيه می‌شود. به همين دليل، از اين واژه افعالی ساخته شده که به تاريکی اشاره دارد؛ مثلاً هنگامی که شب در تاريکی مطلق فرو می‌رود، گفته می‌شود: «اللَّيْلُ يَليلُ» و يا به شب بسيار ظلمانی و يا طولانی و سخت «ليلٌ أَلْيَلُ» و «ليلةٌ لَيْلَاءُ» و «ليْلٌ لائل» می‌گويند.
غرض آنکه، هرچند اصل در واژه ليل تاريکی است، ولی لوازم آن از يک سو به آرامش و سکون و سکوت و خلوت شبانه و در نتيجه، تحقق زمينه انس و مناجات خالصانه با پروردگار اشاره دارد و از سوی ديگر، به اسرار پنهان فراوانی که در دل شب واقع می‌شود، توجه می‌دهد.
به همین دلیل است که خداوند از ظرف نزول قرآن به شب یاد می‌کند: «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ» «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ» خداوند دهه اوّل ذی‌الحجه -که دهه آخر اربعین موسوی است- را نیز «لیالی عشر» می‌نامد: «وَالْفَجْرِ، وَلَيَالٍ عَشْرٍ» معراج رسول خدا(ص) نیز در شب بود: «سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا...»
همچنین خداوند در روزگار پرمشغله آغاز رسالت نبوی، به رسول خویش(ص) امر فرمود که برای تحمل بار سنگین كتاب الهی، به شب‌خیزی و زنده نگاه داشتن اوقات شب بپردازد: «قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا... إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلاً»
خداوند دلیل این امر را شکوفایی روح و استعدادهای فطری سالک در انس شبانه با خداوند یکتا بیان می‌دارد: «إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلاً»
زیرا برای تطهیر درون و خالص شدن دل، فرصتی بهتر از شب نیست؛ چون غبارروبی دل نیاز به خلوت و آرامش دارد كه تحصیل آن در روز، بر اثر تلاش مستمر و طولانی و مشاغل فراوان طی آن دشوار است: «إِنَّ لَكَ فِي النَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلاً»
به همين ترتيب، از ايام اربعين موسوی نيز که چهل شبانه‌روز بود، بر شب‌های آن تأکيد می‌شود: «وَ إِذْ واعَدْنا مُوسى أَرْبَعينَ لَيْلَةً»
بنابراين، سالک در اربعينيّات بايد بيشترين اهتمام را بر شب‌های آن بنهد؛ که هر آنچه از علم و حکمت و اسرار توحيد نصيب کسی می‌شود، از برکت احيای شبانه و نماز شب است.
