آقای طباطبایی، انقلاب و نظام -۱۰ مقایسه اندیشه سیاسی طباطبای | کانال رسمی محسن کدیور
آقای طباطبایی، انقلاب و نظام -۱۰
مقایسه اندیشه سیاسی طباطبایی و بازرگان -۲
مهندس مهدی بازرگان چهار دهه یکی از سه نواندیش دینی تراز اول ایران بوده است.
او از پیش کسوتان «سازگاری علم و دین» در ایران و صاحب تحقیقاتی باارزش درباره «سیر تحول قرآن» است.
بازرگان در تمام طول زندگی به این اصول در نسبت دین و سیاست پابند بود:
- دفاع از حکومت دموکراتیک و مبارزه با استبداد در تمام ابعاد آن از جمله استبداد دینی.
- وظیفه روحانیون زمامداری یا تعیین مقامات سیاسی نیست. حکومت اسلامی به معنای حکومت روحانیون یا «ولایت فقیه» قابل پذیرش نیست.
تفکر بازرگان بتدریج پس از تجربه جمهوری اسلامی، از ۱۳۶۴ در «ناگفته های بعثت» و خصوصا از ۱۳۷۱ در «آخرت و خدا هدف بعثت انبیا» در این محورها دچار تحول شد:
تا حوالی دهه شصت:
- رسالت و امامت مشتمل بر سیاست و حکومت است.
- اسلام اصول سیاست و هدف حکومت را تعیین می کند، ولی وارد جزئیات نمی شود.
- اسلام باید بر سیاست و حکومت سیطره داشته باشد، اما سیاست و حکومت مجاز به دخالت در امور دینی نیستند.
- «حکومت دموکراتیک اسلامی ملی» حکومتی مطلوب برای مسلمانان است.
- قبل از انقلاب فقها را عملا به دخالت در امور سیاسی، و نظرا به تدوین احکام فقهی سیاست و اقتصاد و مدیریت تشویق می کرد.
- به «نظارت عالیه هیأت عالی روحانی منتخب برای رفع اختلافات مابین ملت و حکومت و مابین مقامات مختلف دولت بر اساس قرآن و سنت و عقل با حق وتو و نسخ قوانین مصوب مجلس» معتقد بود.
از اواسط دهه شصت:
- پیامبران نیامده اند که امور دنیوی که عقل بشری به آنها می رسد به ما تعلیم دهند. تعلیم اصلی پیامبران ایمان به خدا و آخرت است. اقتصاد و سیاست از جمله اهداف بعثت نبوده است.
- احکام معاملات فقهی یا اجتماعیات تعالیم اسلامی «جهت تدارك و تطبيق با محيط و شرايط زندگي آخرت» است و نه برای اداره دنیا.
- آشنایی غیرمستقیم با کتاب «الاسلام واصول الحکم» علی عبدالرازق (جدایی سیاستمداری از پیامبری) در او بی تاثیر نبوده است.
- بازرگان در اثر اخیر خود دربست از رویکرد «دین برای آخرت» دفاع می کند، او تاثیر دین در بهبود زندگی دنیوی را تبعی می شمارد.
- به نظر او دین برای دنیا (و دین برای دنیا و آخرت) «خسر الدنیا والآخرة» است، یعنی به تخریب دین و دنیا منجر می شود.
او در اثر آخرش به جدایی نهاد دین از دولت یا سکولاریسم رسید.
آقای طباطبایی و مهندس بازرگان متقدم در اصول تفکر با هم اشتراک نظر دارند، هرچند در برخی موارد فرعی تفاوت داشته اند. آقای طباطبایی با مهندس بازرگان متأخر در دین شناسی و اندیشه سیاسی تفاوت نظر اساسی دارد.
