2021-12-31 21:33:55
بُلبل خوش الحان
در یکی از روزهای سرد زمستان 1311 بود که از دل کویر ، بُلبلی پدیدار گشت که بعدها در آسمان لاجوردی آواز ایران زمین بال و پر گشود و با نشستن بر روی شاخه گل ؛ نغمه دل انگیز و روح بخش آواز خویش را در گلهای رنگارنگ و برگ سبز طنین انداز نمود و بدین سان قُلوب میلیون ها ایرانی را به تسخیر خود درآورد .
بارزترین ویژگی آوازی ایرج ؛ لحن آواز مقتدرانه و با صلابت او بود ؛ ایرج بیشتر درآمد آوازهای خود را قُلدرمابانه و در عین حال پُرشور آغاز می نماید و گاهی اوقات نیز بسیار لطیف و ملایم ؛ صدای او در اوج آواز ؛ به مانند عُقابی که در بالاترین نقطه از آسمان به پرواز در می آید ؛ دست نیافتنی میگردد و پیش از آنکه آواز او موجبات خستگی و دل زدگی مخاطب را فراهم کند ؛ با فرودی زیبا ، کار خود را به پایان می رساند . او به صورت فطری و ذاتی آوازخوان است بدین معنا که بسیاری از تحریرها و تکنیک های آوازی او در لحظه و به صورت فی البداهه و حتی گاهی خارج از اراده او خلق میگردد و همین امر زیبایی آوای او را دو چندان می نماید .
ابیات آوازی او مختصر و مفید بوده و با چند شاه بیت انتخابی از یک غزل دل انگیز حق مطلب را ادا نموده و همزمان شنونده آواز خود را در حالت سرمستی و خماری قرار می دهد ؛ سرمست از شنیدن آواز کنونی و مشتاق و بیقرار برای شنیدن آوازهای بعدی ؛ مصداق بارز این کلام ، قطعه آواز کوتاهی با شعر " خوش تر ز عیش و صحبت و باغ و بهار چیست " می باشد که به صورت محسور کننده ای در یکی از بزم های خصوصی با هایده در شور اجرا نموده است ؛ تک بیتی از یک غزل زیبا ، فریادی اعجازانگیز به شکلی غافل گیر کننده و تحریری بی نظیر در اُکتاو بسیار بالا .
هنر آوازی ایرج از این جهت قابل ستایش و تحسین می باشد که در جامعه آن زمان ایران طیف گسترده ای از افراد جامعه را مردمی تشکیل میدادند که اکثرا در روستاها و شهرهای کوچک سکونت داشته و به دلیل عدم دسترسی به امکانات تحصیلی و آموزشی ، میزان سواد آنها در سطح پائینی بوده و بنابراین فهم اشعار بزرگانی چون حافظ و سعدی و حتی شعرای معاصر در قالب آواز برای آنها سخت و دشوار بود !
پس با این تفاسیر طیف اندکی از مردم آن روزگار ؛ قادر به درک معانی اشعار خوانده شده در آوازهای گلها بودند ، اما سوال اینجاست که دلیل محبوبیت و فراگیر شدن آواز ایرج در بین مردم ، به خصوص مردم پایین دست جامعه چه بود ؟
جواب کاملا واضح و مشخص است ، عامه مردمی که آشنایی چندانی با شعر و ادبیات و همچنین ردیف آوازی نداشتند ؛ بدون توجه به محتوای اشعار ؛ از لحن آوازی بلبل گونه ایرج مدهوش میگردیدند و همین لحن آواز متنوع ایرج بود که روح تازه ای بر پیکر نیمه جان آواز ایران زمین دمید و سبب فراگیر شدن آواز در بین مردم گردید .
صدای ایرج یک نقاش تمام عیار و همه چیز تمام است که غزل های شُعرای نامی این سرزمین را به شکل غیر قابل باور و ملموسی به تصویر می کشد ؛ به جای آنکه برای تماشای زیبایی های فصل بهار قدم در دل کوه و صحرا و طبیعت بگذارید ، با دل و جان به گلهای تازه 14 گوش بسپارید؛ بهاری که با غزلی سحر انگیز از حافظ شیرین سخن و نوای ملکوتی ایرج در تابلوی همایون به تصویر کشیده می شود .
یکی دیگر از ویژگی های منحصر بفرد آواز ایرج ادای صحیح شعر و کلمات ؛ قدرت بیان بی نظیر و فصاحت آواز ایشان است به طوری که هیچ گاه شعر را قربانی آواز نکرده است حتی در جاهایی که دشواری اجرا در اوج باعث شود از ادای کلمات صرف نظر کند. ( کاری که بیشتر آوازخوان ها از انجام آن عاجز و ناتوان هستند) این اعجاز بیان؛ در تاریخ موسیقی ایران و در بین تمامی خوانندگان کم نظیر و یا حتی بی نظیر بوده و سبب گردیده مخاطب آواز به جای ورق زدن دیوان شعر شعرای نامی پارسی ، با چند دقیقه گوش دادن به آواز ایرج خود را از گُلشن زیبای شعرای بزرگ ایران زمین بهره مند نماید .
همانگونه که اشاره گردید مکتب آوازی ایرج بر پایه دو اصل سرمستی و خماری استوار است و از بخت بد روزگار ؛ دوستداران ایرج چهار دهه اخیر را در خُماری سپری نمودند ؛ هر چند پس از انقلاب؛ گاه و بی گاه از شراب کهنه صدای او قدحی سر کشیدیم و سرمست گشتیم ؛ اما سرنوشتی که طی این سالهای سوخته گریبان ایرج و بسیاری از خواننده های نامی این سرزمین را گرفت سبب گردید تا حس خُماری دوستداران ایرج بیش از حس سرمستی تداوم داشته باشد .
گفتنی ها درباره ایرج بسیار و هر آنچه گفته شد نیز قطره ای از دریای بیکران هنر این مرد بزرگ است و ما فقط به رسم ادب وظیفه خود می دانیم تا در زادروز این آوازخوان کم سخن و بی ادعا چند خطی را به رشته تحریر درآورده و در برابر هنر ستودنی ایرج خاضعانه سر تعظیم فرود آوریم. به قلم یادگار ( گلستان ارم)
کانال رسمی استاد ایرج
T.me/ostadiraj
22.0K viewsAmir Nasiri, 18:33
ا
