2021-09-05 08:33:33
අභිධර්මය ඉගෙන ගනිමු (EP 8)
ද්වේෂ මූල සිත් දෙක
ද්වේශය යනු සිතින් ගන්නා අරමුණුවල විරුද්ධ ස්වභාවය. අරමුණට නොකැමති ස්වභාවය. කෝපය,තරහව,වෛරය,භය,අප්පිරියාව,නො සතුට යන වචනවලින් කියවෙන්නේ ද ද්වේෂයය.අරමුණෙහි හැපෙන්නාක් මෙන් ඇති වන බැවින් එයට "ප්රතිඝ" යයි ද කියනු ලැබේ. ද්වේෂ මූල චිත්ත ය ලෝභ මූල චිත්තය මෙන් වේදනා වශයෙන් භේදයට නො පැමිණේ. එය සැම කල්හි ම දෝමනස්ස වේදනාවෙන් ම යුක්ත වේ. දෝමනස්ස වේදනා ව ය යනු අරමුණෙ නරක ගතිය ආස්වාසය කරන ස්වභාවය. ශෝක යයි කියනුයේ ද දෝමනස්ස වේදනාවටය. ද්වේෂ මූල චිත්තය භේදයට පැමිණෙන් නෙ සංස්කාර වශයෙන් පමණි.
දෝමනස්ස සහගත ප්රතිඝ සම්ප්රයුක්ත අසංස්කාරික සිතය
දෝමනස්ස සහගත ප්රතිඝ සම්ප්රයුක්ත සසංස්කාරික සිතය
කියා ද්වේෂමූල සිත් දෙකකි. කෙනෙකුගේ මෙහෙයිමක් නැතිව තමාගේ ඕනෑකමින් ප්රාණඝාතාදිය කිරිමෙදි දෙවන සිත ඇති වේ.
ක්රිඩා පිණිස සිනහවෙන් සතුන් මරණ කල්හි ඇති වන්නේ ද ද්වේෂ මූල සිත් මය. එබඳු අවස්ථාවල ඇතිවන ද්වේෂ රෞද්රය. ක්රිඩා පිණිස සිනහවෙන් සතුන් මරන කල්හි ද්වේෂය නැතය යි වරදවා නො ගත යුතු.
ද්වේෂ මූල සිත් උපදනා අවස්ථා
ප්රාණඝාතය,පරුෂ වචනය,ව්යාපාදය, අදත්තාදානය,මෘෂාවාදය,පෛශූන්ය වචනය,සම්පප්රලාපය යන අකුශල කර්ම පථ සත සිදු කිරිම් වශයෙන් ද්වේෂ මූල සිත් උපදි.
තවද අනුන්ගේ අගුණ කීමේදි ද, ඒ වාට ඇහුම්කම් දීමේ දි ද, තමා කළ වරද කියනවා ඇසෙන කල්හි ද, තමාගේ අඩුපාඩුකම් - දුබලකම් කියනවා ඇසුණු කල්හි ද සේවකාදින් අකීකරු වු කල්හි ද ,අනුන් වරද කරනවා දක්නා කල්හි ද, අනුන් වරද කරනු ඇතය කියා සිතෙන කල්හි ද, තමා ආදරයෙන් පරෙස්සම් කරන දේවල් අනුන් අත පත ගානවා දුටු කල්හි ද, තමා ඇලුම් කරන දෙයක් අනුන් ඉල්ලන කල්හි ද,අනුන්ගෙන් තමා ඉල්ලන දෙයක් නුදුන් කල්හි ද,තමා කියන වැඩක් අනුන් නො කළ කල්හි ද,තමා ගේ කීම අනුන් නො පිළිගන්නා කල්හි ද, අනුන් තමාට සතුරු කම් කරන කල්හි ද,සතුරන් දක්නා කල්හි ද,තමාට කළ සතුරු කම් සිහි වන කල්හි ද,බොහෝ දෙනාට ද්වේෂ මූල සිත් උපදි.
මා-පිය-දූ-දරු ආදි හිතවතෙකු මළ කල්හි ද, අන් අලාභයක් වූ කල්හි ද,තමා විසින් විශාල වරදවල් සිදු වූ කල්හි ද,ශෝක කිරීම් වශයෙන් උපදින්නෙ ද ද්වේෂ මූල සිත් ය.
තමාට වඩා හොඳින්-කන-බොන අය, අඳින-පළඳින අය දුටු කල්හි ද, හොඳ රථවාහනවලින් යනෙන අය දුටු කල්හි ද,හොඳ ගෙවල් සාදාගෙන ඉන්නා අය දුටු කල්හි ද, ගරු බුහුමන් ලබන අය දක්නා කල්හි ද ඊර්ෂ්යා සහගත ව ද්වේෂ මූල සිත් ඇති වේ.
නිතර අනුන්ගේ අගුණ සොයමින් කියමින් සිතමින් ඉන්නා ඇතමුන්ට එක් එක් දිනක බොහෝ ද්වේෂ මූලික අකුසල් සිත් පහළ වේ.
රේරුකානේ චන්දවිමල මහනාහිමි- අභිධර්ම මාර්ගය
184 views05:33