الهيات سلبی موسی بن میمون چگونه باید درباره خدا سخن نگفت ~ ر | ShakZi | شک‌زی
الهيات سلبی موسی بن میمون
چگونه باید درباره خدا سخن نگفت
~ رابرت آرپ
الهیات سلبی برای تلاش ها در جهت توصیف وجود متعالی، محدودیت قائل می‌شود. استدلالش هم این است که ذهن‌های متناهی انسان‌ها که در محدوده زبان‌های خود عمل می‌کنند، نمی‌توانند به هیچ وجه به حقیقت کامل خالق نزدیک شوند چه برسد به اینکه بخواهند آن را درک کنند. اگرچه کلمنت اسکندرانی (۱۵۰- ۲۱۵م) را مدافع اصلی این رویکرد می‌دانند، اما موسی بن میمون، فیلسوف و پزشک یهودی است که مشهورترین مدافع آن شمرده می‌شود.
رویکردهای مرسوم و منطقی تلاش می‌کنند با تولید فهرستی از ویژگی‌های یک چیز، آن را تعریف و شناسایی کنند: مثلا خدا خیر است، خدا عالم مطلق است، خدا قادر مطلق است. اما الهيات سلبی هشدار می‌دهد که چنین کوشش‌هایی همیشه و ناگزیر، به تحریف و خطا منجر می‌شود. حتی ایجابی‌ترین توصیف‌ها هم مستلزم تقسیم بندی‌های ناخواسته است. برای مثال، این گفته که «خدا خیر است حکایت از شکافی میان خدا و خیر دارد. توصیفات ایجابی دیگر مثل «خدا قادر مطلق است» هم مستلزم مشابهت‌هایی با توانایی‌های انسان و تصورات مربوط به قدرت است. مسئله دیگر این است که عبارت‌هایی مانند این که «خدا خیر محض است» یا «خدا همه جا و همه چیز است»، وجود نامتناهی را مقید می‌کند، و بنابراین باید آن‌ها را نادرست شمرد.
اساس رویکرد الهیات سلبی، دو فرض است: اول اینکه حقیقت دینی، ناشناختی و دوپهلو است. و دوم اینکه «آنچه خدا هست» یعنی حقیقت اوصاف خدا آن چیزی است که وقتی هر چه را که بتوانیم در قالب کلمات بگنجانیم کنار بگذاریم، باقی می‌ماند. (به عبارت دیگر، وقتی همه توصیفات زبانی در مورد خدا را کنار بگذاریم، توصیف حقیقی خدا معلوم شود.) حتی پر پیمان ترین گزاره‌ها درباره قدرت‌های خدا وجود نامتناهی را محدود می‌کنند، و از همین رو باید ناراست تلقی شوند. بازشناخت آهسته محدودیت های زبان به این نحو، خدایی متعالی را جلوه گر می کند که «دیگر بودن» کامل او حفظ شده است. اما ابن میمون با این استدلال که گزاره‌های ایجابی درباره خدا مظنون هستند، و حقایق مربوط به خدا اساساً بیان ناپذیر است، تلویحا دارد می‌گوید که گزاره‌های مربوط به مرجعیت‌های دینی، خودشان محل ظن و گمان هستند - موضعی که موجب شد نوشته‌های او بدعت آلود شمرده شود.
متون دینی همه پر از تناقض‌ها و ناممکن‌ها هستند چون تلاش می‌کنند دقیقا همان چیزی را توصیف کنند که توصیف ناپذیر است.
@ShakZi
