بحران اوکرائین: ریشه‌های تاریخی و علل آن قسمت سوم امپراتوری ت | عبدالله شهبازی
بحران اوکرائین: ریشه‌های تاریخی و علل آن قسمت سوم
امپراتوری تزاری با استیلا بر شبه جزیره کریمه و سواحل شمالی دریای سیاه به «آب‌های گرم» دست یافت و به قدرتی دریایی بدل شد. پیش‌تر، در سال ۱۶۹۶، پطر سواحل دریای آزوف را فتح کرده و در ۱۲ سپتامبر همان سال اولین نیروی دریایی روسیه را تشکیل داده بود. معهذا، به دلیل استیلای عثمانی بر دریای سیاه، روسیه نمی‌توانست به قدرتی دریایی بدل شود. در پیمان صلح استانبول (۷ محرم ۱۱۱۲ ق./ ۱۴ ژوئیه ۱۷۰۰ م.) قلعه آزوف به روس‌ها واگذار شد و روسیه اجازه یافت، مانند دولت‌های اروپایی، سفیر مقیم در استانبول داشته باشد. روسیه خواستار دریافت مجوز کشتی‌رانی در دریای سیاه شد که عثمانی با قاطعیت رد کرد. با تصرف کریمه این امر تحقق یافت. در ۱۳ مه ۱۷۸۳ فعالیت ناوگان دریایی روسیه در بندر آق یِر آغاز شد. پنج سال بعد (۱۷۸۷) آق یِر به شهر- بندری بزرگ تبدیل شد بنام «سواستوپل» و کاترین و جوزف دوم، امپراتور هابسبورگ، و میهمانان بلندپایه از اروپا، طی مراسمی باشکوه از آن دیدن کردند.
کاترین مستملکات جدید امپراتوری تزاری را «روسیه جدید» (نووروسیا) [۱۱] نامید و بدینسان واحد جغرافیایی جدیدی بر تقسیم سه‌گانه پیشین (روسیه بزرگ، روسیه کوچک، روسیه سفید) افزوده شد. «روسیه جدید» جلگه رودهای دُن (دُنباس) [۱۲] و دنیپر، یعنی بخش مهمی از جمهوری کنونی اوکرائین، را شامل می‌شد. در پیامد استیلای امپراتوری تزاری بر کریمه بخش مهمی از مردم تاتار به عثمانی پناه بردند، که امروزه جامعه‌ای پرشمار را در ترکیه تشکیل می‌دهند، [۱۳] و مراتع پهناور و حاصل‌خیز آنان میان اشراف روس تقسیم شد. این اشراف زمین‌دار دهقانان‌شان (سرف‌ها) را به «روسیه جدید» منتقل کردند. کاترین اروپائیان را به استقرار در مستملکاتش دعوت کرد. شهر اودسا را ژنرالی اسپانیایی، که در خدمت ارتش تزاری بود، بنام خوزه دو ریباس ایجاد کرد و شهردار آن فردی فرانسوی بنام ریشیلو بود.
معادن غنی آهن و زغال سنگ جلگه دُن پشتوانه نیروی دریایی تزاری بشمار می‌رفت. تا جنگ اول جهانی برای سوخت کشتی از ذغال سنگ استفاده می‌شد. در سال ۱۸۶۸، در زمان آلکساندر دوم، که برخلاف پدرش، نیکلای اول، پیوندهای عمیق با کانون‌های سیاسی و مالی غرب داشت، امتیاز مشارکت در بهره‌برداری از معادن آهن جلگه دُن به کمپانی بریتانیایی «میل وال آیرُن ورکز» [۱۴] واگذار شد. این کمپانی از بزرگ‌ترین مجتمع‌های صنعتی اروپای غربی و پیمانکار بزرگ نیروی دریایی بریتانیا بود. بر پایه امتیاز فوق، «کمپانی روسیه جدید» [۱۵] تأسیس شد که مدیریت آن با فردی بنام جان هیوز، [۱۶] اهل ولز بریتانیا، بود. هزاران خانواده روس برای کار در معادن آهن و زغال سنگ جلگه دُن به این منطقه مهاجرت کردند و مرکز کمپانی به شهر کارگری مهمی بدل شد که بنام جان هیوز «هیوزوسکا» (یوزوکا) [۱۷] نام گرفت. پس از انقلاب بلشویکی، در سال ۱۹۲۴ نام شهر به «استالینو» (شهر آهن) تغییر کرد و در سال ۱۹۶۱، بنام رود و جلگه دُن، به «دونتسک». دونتسک مرکز منطقه‌ای است که از ۷ آوریل ۲۰۱۴ خود را جمهوری مردم دونتسک می‌خواند و در ۲۱ فوریه ۲۰۲۲ روسیه استقلال آن را به رسمیت شناخت. [۱۸]
