اطلاعی نویافته دربارۀ پادشاه سرگردان، یزدگرد سوم در کتاب «جها | بیاض | عاطفه طیّه

اطلاعی نویافته دربارۀ پادشاه سرگردان، یزدگرد سوم

در کتاب «جهان ساسانی» تألیف آقای تورج دریایی آمده:
«به واسطۀ آثار چین‌شناس ایتالیایی، آنتونیو فورته، روایت فرستاده شدن سفیران و فرزندان یزدگرد سوم به سوی چین به شکلی قوی‌تر اثبات شده است. آنها در آنجا با پول دربار سلطنتی معابد خود را بنا نهادند، اما این معابد نه آتشکده‌های زرتشتی، بلکه کلیساهای مسیحی بودند! آیا امکان دارد توجه یزدگرد سوم به مسیحیت باعث از میان رفتن وفاداری ایرانیان به او شده باشد؟»
(جهان ساسانی، تورج دریایی، ترجمه مهناز بابایی، انتشارات فروهر ۱۳۹۷، ص ۱۶۶)

یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی بود. او میراث‌دار خطاها و بی‌کفایتی‌های شاهان پیش از خود بود و از بخت بد سلطنتش برخورد کرد با حملۀ عرب به ایران. به گفتۀ تورج دریایی پادشاهی یزدگرد حمایت‌کننده کم داشت و به شدّت با مشکل بی‌ثباتی و کمبود مشروعیّت دست‌به‌گریبان بود بنابراین حتی اگر اعراب به فلات ایران حمله نمی‌کردند هم معلوم نیست که او می‌توانست مخالفانش را سرکوب کند و اتّحادی به وجود آورد یا نه.

حال روایت ثعالبی را دربارۀ پایان دردناک یزدگرد بخوانیم:

«چشمان یزدگرد از خستگی بسیار به هم آمد. سواران ماهویه (مرزبان مرو) پیدا شدند و در آسیاب جست‌وجو کردند. یزدگرد را دستگیر کردند و آسیابان را نیز به همراه او نزد ماهویه بردند. دستور داد تا او را به همان‌جا برده و هلاک کنند. آنان او را با طناب خفه کردند و در رود مرو انداختند. آب او را برد تا در دهانۀ رود زریق به شاخ درختی آویخت. اسقفی نصرانی او را دید و بشناخت و او را برگرفت و در طیلسان مشک‌آلود خود بپیچید و آمادهٔ دفن کرد.»(۱۶۵)

به گفتۀ تورج دریایی، ثعالبی احتمالا به خداینامۀ ایرانی دسترس داشته است. بر اساس روایت او جسد یزدگرد سوم را یک مسیحی می‌یابد و می‌شناسد و دفن می‌کند نه یک زرتشتی. تحقیقات چین‌شناس ایتالیایی و روایت ثعالبی در کنار هم می‌تواند معنادار و قابل تأمّل باشد.

بعدالتحریر:
دوست گرامی آقای دکتر نوید فیروزی یادآور شدند که در شاهنامه نیز پیکر یزدگرد سوم را چهار کشیش مسیحی از آب بیرون می‌کشند و به خاک می‌سپارند.

@atefeh_tayyeh