2021-09-01 18:47:07
وقایع تاریخی شهریور 1320 مشهد به روایت اسناد
مرکز اسناد آستان قدس رضوی اسنادی از شهریور 1320 تا 1324 در اختیار دارد که روایت کاملی از اشغال مشهد توسط ارتش شوروی و شرایط اجتماعی و وضعیت معیشتی مردم در آن زمان را حکایت میکند.
به گزارش گنجینۀ رضوی، کارشناس مطالعات اسناد موقوفات آستان قدس رضوی با بیان اینکه برخی از اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی به شرایط اجتماعی شهر مشهد در زمان اشغال این شهر توسط ارتش شوروی اشاره دارد، افزود: بیش از آنکه حضور روسها در مشهد یک تجاوز سیاسی به کشور محسوب شود، ابعاد فرهنگی، سیاسی و اجتماعی آن نمایان است.
غلامرضا آذری خاکستر اظهار کرد: بر مبنای اسناد به جامانده، پیش از ورود اشغالگران، اعلامیههایی در آسمان شهر به وسیله هواپیماهای نظامی منتشر شده است. در شهریور1320 نیروی نظامی ارتش سرخ از مرزهای باجگیران، درگز و سرخس وارد خراسان شدند و این درحالی است که پس از انتشارخبر ورود روسها به مشهد، مردم دسته دسته به سوی مناطق و روستاهای خارج شهر حرکت کردند. عدهای هم در زیرزمین منازلشان در انتظار ورود روسها بودند.
وی مهمترین موضوعات اسناد این برهۀ تاریخی را مربوط به آثار حضور نیروهای اشغالگر در مشهد، مبادلات تجاری و فعالیتهای سیاسی آنها عنوان کرد.
کارشناس مطالعات اسناد موقوفات آستان قدس رضوی خاطرنشان کرد: رشد و گسترش حزب توده در مشهد از آثار حضور نیروهای متفقین در خراسان است که بخش عمدهای از اسناد موجود در این مرکز به این مقوله پرداخته است.
همچنین وجود مجموعه اعلاميههای حزب توده در مورد دلايل ورود ارتش سرخ شوروي به ايران و اخبار تلگرافي رويترز در مورد وقايع جنگ جهاني دوم در مرکز اسناد آستان قدس، از دیگر مواردی است که آذری خاکستر به آن اشاره کرد.
وی، مکاتبات جيرهبندي کوپن براي دريافت ارزاق مورد نياز مردم در زمان جنگ جهاني دوم از جمله قند، چای، نان و غیره و همچنین اسناد فروش برق مشهد به ارتش سرخ و پیگیری در زمینه دریافت مالیات از نیروهای نظامی شوروی را از مهمترین اسناد اشغال مشهد از سال 1320 تا سال 1324 هجری شمسی برشمرد.
آذری خاکستر گفت: اشغالگران در آن زمان به واسطۀ فعالیتهای فرهنگی از جمله انتشار روزنامه، نمایش فیلم، برگزاری کلاسهای زبان، فعالیت حزبی، ایجاد چاه عمیق برای تأمین آب، افتتاح بیمارستان، فعالیتهای تجاری، اقتصادی و... تا حدودی مسئله تجاوز را کمرنگ جلوه میدادند.
وی تصریح کرد: عریضهها و نامهنگاریهای کارکنان مؤسسات اقتصادی و مراکز اداری مشهد در زمینه وضعیت معیشتی آنها مقارن جنگ جهانی دوم را میتوان در زمره مباحث معیشتی طبقات مختلف جامعه مشهد در سالهای اشغال قرار داد که اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی گویای این موضوع است.
کارشناس مطالعات اسناد موقوفات آستان قدس رضوی در پایان خاطرنشان کرد: علاوه بر مجموعه گزارشها و مکاتبات سالهای حضور متفقین در خراسان، بخشی از خاطرات معمرین و بازماندگان جنگ جهانی دوم در قالب تاریخ شفاهی شهریور 1320 مشهد در این مرکز جمعآوری شده و پس از مراحل آمادهسازی، اکنون در اختیار محققان و پژوهشگران قرار گرفته است.
گفتنی است، در شهریور ۱۳۲۰، ابتدا نیروهای شوروی از شمال و شرق به ایران حملهور شدند و سپس نیروهای بریتانیایی نیز از جنوب و غرب حمله کردند و پس از اشغال یک به یک شهرهای سر راه، هردو به سمت تهران حرکت کردند. در این تاریخ ارتش ایران به سرعت متلاشی شد و رضاشاه با فشار متفقین به خصوص بریتانیا مجبور به استعفا شد. سپس با گذشتِ مدتها کشمکش بینِ روسها با دیگر کشورهایِ متفقین و همچنین شکلگیری بحرانهای فراوان در ایران، با وساطت محمدعلی فروغی، بر سر نوع حکومت جدید ایران و انتقال سلطنت به محمدرضا که ولیعهد پیشین نیز بود، به توافق رسیدند
@oralhistoryiran
1.9K views15:47