ShakZi | شک‌زی

2021-08-31 02:30:03 الهيات سلبی موسی بن میمون
چگونه باید درباره خدا سخن نگفت

~ رابرت آرپ

الهیات سلبی برای تلاش ها در جهت توصیف وجود متعالی، محدودیت قائل می‌شود. استدلالش هم این است که ذهن‌های متناهی انسان‌ها که در محدوده زبان‌های خود عمل می‌کنند، نمی‌توانند به هیچ وجه به حقیقت کامل خالق نزدیک شوند چه برسد به اینکه بخواهند آن را درک کنند. اگرچه کلمنت اسکندرانی (۱۵۰- ۲۱۵م) را مدافع اصلی این رویکرد می‌دانند، اما موسی بن میمون، فیلسوف و پزشک یهودی است که مشهورترین مدافع آن شمرده می‌شود.
رویکردهای مرسوم و منطقی تلاش می‌کنند با تولید فهرستی از ویژگی‌های یک چیز، آن را تعریف و شناسایی کنند: مثلا خدا خیر است، خدا عالم مطلق است، خدا قادر مطلق است. اما الهيات سلبی هشدار می‌دهد که چنین کوشش‌هایی همیشه و ناگزیر، به تحریف و خطا منجر می‌شود. حتی ایجابی‌ترین توصیف‌ها هم مستلزم تقسیم بندی‌های ناخواسته است. برای مثال، این گفته که «خدا خیر است حکایت از شکافی میان خدا و خیر دارد. توصیفات ایجابی دیگر مثل «خدا قادر مطلق است» هم مستلزم مشابهت‌هایی با توانایی‌های انسان و تصورات مربوط به قدرت است. مسئله دیگر این است که عبارت‌هایی مانند این که «خدا خیر محض است» یا «خدا همه جا و همه چیز است»، وجود نامتناهی را مقید می‌کند، و بنابراین باید آن‌ها را نادرست شمرد.

اساس رویکرد الهیات سلبی، دو فرض است: اول اینکه حقیقت دینی، ناشناختی و دوپهلو است. و دوم اینکه «آنچه خدا هست» یعنی حقیقت اوصاف خدا آن چیزی است که وقتی هر چه را که بتوانیم در قالب کلمات بگنجانیم کنار بگذاریم، باقی می‌ماند. (به عبارت دیگر، وقتی همه توصیفات زبانی در مورد خدا را کنار بگذاریم، توصیف حقیقی خدا معلوم شود.) حتی پر پیمان ترین گزاره‌ها درباره قدرت‌های خدا وجود نامتناهی را محدود می‌کنند، و از همین رو باید ناراست تلقی شوند. بازشناخت آهسته محدودیت های زبان به این نحو، خدایی متعالی را جلوه گر می کند که «دیگر بودن» کامل او حفظ شده است. اما ابن میمون با این استدلال که گزاره‌های ایجابی درباره خدا مظنون هستند، و حقایق مربوط به خدا اساساً بیان ناپذیر است، تلویحا دارد می‌گوید که گزاره‌های مربوط به مرجعیت‌های دینی، خودشان محل ظن و گمان هستند - موضعی که موجب شد نوشته‌های او بدعت آلود شمرده شود.

متون دینی همه پر از تناقض‌ها و ناممکن‌ها هستند چون تلاش می‌کنند دقیقا همان چیزی را توصیف کنند که توصیف ناپذیر است.

@ShakZi Open / Comment

2021-08-29 11:27:39 قدم عالم ابن رشد
کدام اول آمد، مرغ یا تخم مرغ کیهانی

~ رابرت آرپ

ابن رشد یکی از بزرگترین فیلسوفان مسلمان در قرون وسطی شمرده می‌شود. او به دلیل نوشته‌های مفصل‌اش درباره فیلسوف یونانی، ارسطو، ملقب به «مفسر» است. اندیشه ابن رشد ناظر به دو موضوع مرتبط است: اول اینکه او در پی این بود آنچه را که گرایش‌های نوافلاطونی زیانبار در میان فلاسفه همتای خود تلقی می‌کرد، برچیند. دوم اینکه می‌خواست شرح جدیدی از نظریه‌های خود ارسطو را رواج دهد.
نقطه شروع ابن رشد رد آن چیزی بود که به دید او سازش‌های فلسفی به نام راست کیشی الهیاتی بود. او برای چیزی اولویت قائل بود که از آن به «حقیقت برهانی» (یعنی حقیقت منطقی یا فلسفی) یاد می‌کرد، در مقابل آنچه اصطلاحا حقیقت «دیالکتیکی» (جدلی) یا «بلاغی» می‌نامید. در ضمن، نباید کلمه «دیالکتیکی» را با کاربرد این اصطلاح در نزد کارل مارکس اشتباه گرفت.
یکی از نکته های فلسفی کلیدی‌ای که ابن رشد در پی روشنگری آن بود، این پرسش بود که آیا افلاک مخلوق هستند یا نیستند. از اینجا به بحث در مورد نظریه فیلسوف ایرانی، ابن سینا مبنی بر اینکه «ماهیت، مقدم بر وجود» است، رسید و سعی کرد آن را رد کند. در نظر ابن رشد، قضیه برعکس است، یعنی وجود باید مقدم بر ماهیت باشد. برای او این موضوع مربوط می‌شد به شناخت سلسله مراتب درست قوانین حاکم بر عالم. چون او با اینکه در قبول مفاهیم دینی راجع به وحی الهی، راسخ العقیده بود، تأکید می‌کرد که هر اثباتی در مورد وجود خدا باید از ادعاهای متافیزیکی خودداری کند و تنها مبتنی بر علیت فیزیکی باشد. این نگرش او هم مثل همیشه، در جهت اندیشه ارسطو بود که به دید ابن رشد قدم (يا قديم بودن) عالم را اثبات کرده بود.

ابن رشد می‌گوید فیلسوف ملزم نیست آنچه را که با دلیل و برهان در تعارض است، بپذیرد. اما آیا در مورد مسئله منشأهای عالم هم اعتقاد به خلق از عدم باید رها شود چون مگر ارسطو قدم ماده را ثابت نکرد و نشان نداد خلقت، یک روند مستمر است؟ اما حتی اگر باز وفاداری به ارسطو در بین باشد، چنین رویکردی، در روزگار و محل زندگی او خیلی تند و قاطع بود. و ابن رشد هم در میان مسلمانان پیروان زیادی نداشت. تأثير او زمانی خودش را نشان داد که علمای مسیحی در اروپا فلسفه یونانی را از طریق نوشته‌های او از نو کشف کردند.

ابن رشد برهان ارسطو را بر گرفت که می‌گفت خود ماده اساس و زیربنای همه چیز است. پس یا باید خودش را خلق کرده باشد، یا ازلی باشد. و از آنجا که ارسطو و ابن رشد استدلال می‌کنند که گزینه اول منطقا ناممکن است، بنابراین ماده باید ازلی باشد.

@ShakZi Open / Comment

2021-08-29 11:09:07 سوسیالیسم
مالکیت اجتماعی

~ جولین فلاندرز

سوسیالیسم نظامی اقتصادی و سیاسی مردمی است که بر مالکیت عمومی ابزار تولید و توزیع بنا شده است. این نظام در طرف چپ طیف سیاسی قرار دارد. در مقام یک ایده، سوسیالیسم در دهه‌ی ۱۸۳۰ به عنوان نتیجه‌ای از تفکر روشنگری افراطی در تقابل با فزون خواهی‌ها و سوء استفاده‌های فردگرایی لیبرال و سرمایه‌داری در سال‌های بعد از انقلاب صنعتی، توسعه یافت. با ثروتمند شدن سریع عده‌ای، دیگران در دام فقر افتادند و این موجب نابرابری مالی و مسائل اجتماعی دیگر شد. اقتصاد سوسیالیستی به جای الزامات بازار با طرح ریزی مرکزی کار می‌کند و تولید را برای استفاده می‌خواهد نه برای سود. سوسیالیست‌ها از جنبه‌ی ایدئولوژیک خود را برتر از کاپیتالیست‌هایی می‌دانند که با تسهیل بهره‌کشی، باعث تخریب دموکراسی و توزیع نابرابر منابع می‌شوند. سوسیالیسم با وجود تأثیر عمیقی که از تفکرات کمونیستی کارل مارکس گرفته بود با پیروزی لنین در انقلاب روسیه پرآوازه شد. اما شکست‌های سوسیالیسم تک حزبی در روسیه و چین مائو تسه‌تونگ (۱۹۷۶–۱۸۹۳)، اثر گذاری این ایدئولوژی را به عنوان یک جنبش سیاسی زیر سوال برد.

اما در اروپا، سوسیالیسم به طور تاریخی زیر فشار حق رای همگانی، اصلاحات اجتماعی، بهبود شرایط اجتماعی و نقش اقتصادی بزرگتر برای حکومت، موفق تر عمل کرد. با وجود چالش‌هایی مانند کمبود منابع طبیعی و جمعیت رو به رشد جهان، که تصور سنتی رشد اقتصادی آن را تضعیف و متفکران جنبش را نسبت به ماندگاری آن دچار تردید کرد، سوسیالیسم در قرن ۲۰ به عنوان یک نظام سیاسی پایدار باقی ماند. ایده‌های جدیدی مانند سوسیالیسم بازار، سوسیالیسم مسیحی و اکوسوسیالیسم پدیدار شدند اما موفق‌ترین مدل «سوسیالیسم دموکراتیک» بود که در اثنای جنگ جهانی دوم در اسکاندیناوی شکل گرفت. مدل نوردیک (اروپای شمالی) که ایده‌های خود را به طور آزاد از هر دو طرف طيف سیاسی به عاریت می‌گیرد، به مجموعه‌ای از سیاست‌ها مربوط است که فرصت‌ها و امنیت اقتصادی را ارتقا می‌بخشد و یک حکومت قوی و خیراندیش را در چارچوب کاپیتالیسم معرفی می‌کند.

سوسیالیسم یک نظام اقتصادی است که بر مالکیت اجتماعی و عملکرد ابزار تولید تکیه دارد.

@ShakZi Open / Comment

2021-08-29 11:07:52 جستجوی شادمانی
اخلاق مکتب اصالت سودمندی

~ جولین فلاندرز

هر چند این مفهوم که کنش درست اخلاقی آن است که بیشترین نیکی‌ها را پدید آورد، از زمان یونان قدیم وجود داشته است، اما سیستم اخلاقی اصالت سودمندی - که اخلاقیات را بر اساس بیشترین نیکی برای بیشترین تعداد، تعیین می‌کند - نخستین بار از سوی دو فیلسوف و اقتصاددان انگلیسی، جرمی بنتام و جان استوارت میل ارائه شد و مورد بحث قرار گرفت. این تلاشی برای پاسخ به یک پرسش عملی بود: آدمی چه باید بکند؟ پاسخ بنتام که در ۱۷۸۹ منتشر شد چنین بود که این پیامدهای کنش انسانی هستند که در ارزیابی شایستگی آن‌ها به حساب می‌آیند و اینکه اهداف آن‌ها دو جنبه دارد: دستیابی به لذت و اجتناب از درد. شادی ایجاد شده - «سودمندی» آن - از طریق محاسبه‌ی صداقت، قابل اندازه‌گیری است. این مفهوم از سوی جان استوارت میل که به معانی سیاسی آن برحسب توانا کردن شهروندان به پیگیری شادی توسط حکومت‌ها توجه داشت، توسعه یافت. این مفهوم در عبارت مشهوری از قانون اساسی ایالات متحده مورد حمایت قرار گرفت، با این مضمون که خالق، سه حق سلب نشدنی به هر انسانی داده است که حکومت ها باید از آن محافظت کنند: زندگی، آزادی و طلب شادمانی.

جان استوارت میل تحت تأثیر شدید پدرش، تمام عمر خود را به عنوان یک مدافع اصالت سودمندی زندگی کرده بود. در ۱۸۶۱ او دیدگاه‌های خود را درباره‌ی موضوع، به صورت مجموعه‌ای در مجله‌ی فرِیزر منتشر کرد. تفکرات او حول محور یک مفهوم منفرد می‌چرخد: «کنش‌ها به نسبت تمایل آنها به ارتقاء شادمانی، درست و به نسبت تمایل آن‌ها به جهت عکس آن، غلط‌اند. او بحث می‌کند که احساس اصالت سودمندی به طور طبیعی در سرشت انسان هستی دارد و بنابراین اگر جامعه پذیرای کنش‌هایی باشد که درد را کمینه و شادی را بیشینه می‌کنند، یک دستورالعمل آسان و طبیعی از اخلاقیات برای نیکی آن‌هایی که با آن زندگی کرده‌اند، به دست خواهد آمد.» حکومت‌هایی که از این طریق تصمیم‌گیری می‌کنند، قوانین و سیاست‌هایی را خلق خواهند کرد که بیشترین شادمانی و کمترین اندوه را، از طریق رساندن آسیب یا تحدید آزادی، برای بیشترین تعداد به ارمغان خواهند آورد.

بینش مرکزی اصالت سودمندی این است که هر کسی تا جایی که امکان دارد باید شادمانی را افزایش داده و از ناراحتی و اندوه پیشگیری کند.

@ShakZi Open / Comment

2021-08-25 02:30:30 قوانین نیوتون در حرکت 
چگونه آسمان‌ها اسرار خود را گم کردند

~ کولین باراس

تا اوایل قرن ۱۷ دانشمندان کشفیات حیرت انگیزی درباره‌ی جهان قابل مشاهده کرده بودند. نیکولاس کوپرنیکوس و يوهان کپلر به ترتیب، حركت سيارات (از جمله زمین) به دور خورشید و محاسبه‌ی شکل مدار آن‌ها را انجام داده بودند. اما کسی نمی‌دانست واقعا چرا آن‌ها اینگونه حرکت می‌کنند. آیزاک نیوتون حلی برای این راز عرضه کرد.
سه قانون حرکت نیوتون چگونگی تغییر مسیر و سرعت حرکت یک جسم را تحت تاثیر یک نیرو توضیح می‌دهند. احتمالا مشهورترین قانون نیوتون قانون سوم است: برای هر کنش، واکنشی مساوی و مخالف آن وجود دارد. نیوتون این ایده را با اسبی که با یک طناب سنگی را می‌کشد، نشان داد. وقتی طناب محکم کشیده می‌شود، سنگ به طرف اسب رانده می‌شود . اما اسب نیز درست به همان میزان به سمت سنگ کشیده می‌شود. به بیان دیگر، سنگ روی حرکت رو به جلوی اسب تأثیر می‌کند - که تقلای حیوان برای جابجا کردن سنگ را توضیح می‌دهد.
قوانین نیوتون، حرکت اشیاء بر روی زمین را توضیح می‌دهد. مهم‌تر از این، نیوتون دریافت که این قوانین می‌توانند نحوه‌ی حرکت سیارات را نیز توضیح دهند.
نیوتون، پیش از آن که در دهه‌ی ۱۶۸۰، قوانین حرکت خود را تدوین کند، نشان داده بود که نیروی گرانش روی همه چیز در جهان اثر می‌کند. او درک خود از گرانش را با درک فزاینده‌اش از تأثير قوانین حرکت بر اشیاء، در هم آمیخت و ناگهان مسیرهایی که سیارات انتخاب می‌کردند، معنا یافتند.
دانشمندان به سرعت ایده‌های نیوتون را پذیرفتند، ایده‌هایی که تا به امروز یک بخش مرکزی از فیزیک به شمار می‌روند. بعد از نیوتون، جهان دیگر هرگز آنچنان اسرارآمیز و غیرقابل درک به نظر نمی‌رسید.
یک اتومبیل - و راننده‌اش - که با سرعت ثابتی در جاده‌ای حرکت می‌کند، به حرکت خود با همان سرعت ادامه خواهد داد مگر اینکه نیروی دیگری دخالت کند. اگر اتومبیل با دیواری برخورد کند، دیوار نیروی دخیل را فراهم می‌کند و با نیرویی مقاوم در برابر اتومبیل، سرعت آن را به طور ناگهانی کم می‌کند. متاسفانه راننده که بستن کمربند ایمنی را فراموش کرده سرعت خود را کم نمی‌کند چون او به دیوار برخورد نکرده و با همان سرعت جلو می‌رود و نتیجه‌ی آن پرت شدن از صندلی و برخورد با شیشه‌ی جلویی است. او بازمانده‌ای از قوانین حرکت نیوتون است.
قوانین نیوتون در حرکت، در درک علمی جهان قابل مشاهده نقش محوری دارند. آنها بیان می دارند که تمام اجسام از مردم گرفته تا سيارات حرکت می کنند و سرعت و جهت خود را اساسا به یک صورت تغییر می دهند.

@ShakZi Open / Comment

2021-08-19 21:28:36 قانون گرانش جهانی نیوتون
مشهورترین سیب در علم

~ کولین باراس

تعدادی از ذهن‌های برتر علمی قرن ۱۷، با درک ماهیت گرانش درگیر شدند - سپس آیزاک نیوتون با سیبی مواجه و موجب یک پیشرفت اساسی شد.
داستان سیب نیوتون به اسطوره‌ای مدنی تبدیل شده اما دلایلی برای باور کردن آن هست - در سندی متعلق به ویلیام استاکلی از معاصران نیوتون، به آن اشاره شده است. نمی‌توان مطمئن شد که در لحظه‌ی دیدن سقوط سیب، چه چیزی از ذهن نیوتون گذشته است اما فرض بر این است که او به حرکت میوه از حالت سکون (متصل به شاخه ی درخت) به حالت جنبش (گرفتن سرعت بیشتر به سمت زمین) توجه کرده است. این بدان معنا بود که باید نیرویی اسرارآمیز برای شتاب دادن سیب به سمت زمین در کار بوده باشد. این همان نیرویی است که ما آن را چون گرانش زمین می‌شناسیم.
بعد اتفاقی افتاد که همه آن را جلوه‌ای از استعداد نیوتون دانستند. اگر گرانش زمین روی یک سیب در حال رشد که در مجاورت سطح سیاره قرار دارد تأثير می‌کند، آیا این امکان وجود ندارد که روی اجسام بسیار دورتر نیز عمل کند؟ نیوتون حدس زد که چنین است. تا زمان نیوتون معلوم شده بود که ماه به گرد زمین می‌چرخد. نیوتون محاسبه کرد که ماه با سرعت کافی برای موازنه با نیروی گرانش زمین حرکت می‌کند. به این دلیل زمین را دور می‌زند که به اندازه‌ی کافی برای فرار از کشش گرانشی زمین سریع نیست یا به اندازه‌ی کافی کند نیست تا تسلیم گرانش زمین شده و روی آن سقوط کند.
و چرا باید به همین بسنده کرد؟ نیوتون بحث کرد که این ایده مثلا می‌تواند حرکت زمین به دور خورشید را نیز توضیح دهد. در واقع او نشان داد که گرانش جهانی است: هر جسم در جهان باید تحت تاثیر گرانش اجسام دیگر باشد - اما هرچه فاصله‌ی دو جسم زیادتر شود نیروی عمل کننده‌ی مابین آنها ضعیف‌تر می‌شود. قانون گرانش جهانی به طرز چشمگیری تاثیرگذار شد.

فرض کنید نیوتون سیب مشهور خود را برداشته و آن را پرتاب می‌کند. سیب قبل از افتادن به زمین مسافت کوتاهی را طی خواهد کرد. یک ورزشکار با بازوی قوی‌تر می‌تواند آن را تا فاصله‌ی دورتری پرتاب کند. مثلا ده برابر بیشتر. حال یک ورزشکار خیالی بسیار نیرومند را فرض کنید که بتواند سیب را چنان پرتاب کند که همه‌ی زمین را دور بزند. در واقع، اگر ورزشکار پرتاب خود را درست انجام داده باشد، سیب هنوز هم باید در ارتفاعی باشد که در لحظه‌ی جدا شدن از دست ورزشکار بود، حتی اگر تمام محیط زمین را دور زده باشد. سیب پرواز به گرد سیاره را ادامه خواهد داد (البته با این ساده سازی که سرعت آن با نیروی مقاوم هوا کم نمی‌شود.) در این حالت، سیب بر یک مدار قرار دارد. با همین نوع استدلال، فیزیکدانان پذیرفتند که قانون نیوتون، چگونگی حرکت سیارات به دور خورشید را توضیح می‌دهد.

هر جسم - یک شخص یا یک سیاره - هر جسم دیگری را در جهان به سوی خود می‌کشد.
شدت کشش گرانشی به جرم جسم و فاصله‌ی آن از جسم دوم بستگی دارد.

@ShakZi Open / Comment

2021-07-27 15:04:45 حقوق بشر یا حقوق شر؟
کارایی اله هیکس و امثال او

کاری از مانا نیستانی Open / Comment

2021-07-27 11:13:55 اصلاحات در فاشیسم!

@Honare_Eterazi Open / Comment

2021-07-24 18:10:40 ما فراموش شدگانیم جز نعره سلاحی نیست
ما زنده کفن شدگانیم جز دریدن راهی نیست
خدایی را ببر از یاد
که بر او پناهی نیست
نه نه نه نه نه نه نه نه نه نه نه نه نه
معجزکی در کار نیست / ما کشتی شکستگانیم، ای باد شرطه برخیز
نجات دهنده مرده است...
تاریخ را چشمان من می‌سازد، من برده‌ی آزادیم، من برده‌ی آزادیم...

@ShakZi Open / Comment

2021-06-21 19:36:46 علل عدم تحقق سکولاریزاسیون در جهان اسلام Open / Comment