2022-04-22 21:38:53
در چهارمین جلسه از سلسله نشستهای "دین، عدالت و معیشت مردم"/ انجمن اندیشه و قلم
دکتر مهراب صادق نیا با موضوع "مددکاری جامعه ای در سیره امام علی": (۱)
یکی از ظلمهای بزرگی که در سخنرانی ها به اهل بیت و ائمه وارد می شود، این است که نقش آنها در تلاش برای اصلاح جامعه و خدمات اجتماعی به توزیع نان و خرما بین فقرا تقلیل داده می شود در حالیکه این فقط بخش کوچکی از مددکاری اجتماعی ائمه است.
مددکاری اجتماعی به مجموعه اقدامات و رفتارهایی گفته می شود که برای ترمیم آسیبهای جامعه انجام می شود و در این راستا البته ائمه مخصوصا امیرمومنان تلاشهای گسترده و مهمی انجام دادند.
یکی از صورتهای مددکاری، کمک به افتادگان و محرومان به صورت کمکهای خیریه به افراد است که مورد انتقاد قرار گرفت که این نوع کمک، مقابله با معلول و ریشه آسیب و فقر است و با این کمک بجای حل ریشه مشکل، نتیجه موقتا تسکین داده می شود.
روستایی را در نظر بگیرید که خان روستا آب را به روی برخی کشاورزان بسته و بقیه اهالی با بخشیدن بخشی از آب خود به کشاورز محروم شده، مشکل او را موقتا حل می کنند اما ریشه مشکل که ظلم این خان است پنهان می ماند. یا اگر نتیجه سیاستگذاری و حکمرانی غلط در یک کشور فقیر شدن بخش زیادی از مردم باشد و آن وقت بخشی از خیرین سعی کنند تا با کمک به بخشی از فقرا، مشکل معیشت آنها را حل کنند در حالیکه این مسکن ها موجب پنهان شدن علت اصلی فقر در جامعه است.
رویکرد مددکاری جامعه ای در برابر رویکرد مددکاری اجتماعی که به معلول می پردازد در پی حل کردن ریشه و برطرف کردن علت است.
مددکاری جامعه ای بجای پوشاندن ظلم در پی کشف ظالم و مبارزه با ریشه های فقر و ساختارهای نادرست و فقرزاست.
مددکاری اجتماعی حتی ممکن است از سوی حکومت های ظالم و فاسد حمایت شوند چون با نمایش کار خیر و صدقه دادن وجه خود را ترمیم می کنند.
مددکاری جامعه ای البته مددکاری اجتماعی را نفی نمی کند اما می گوید محدود شدن به معلول و مشکل و غافل شدن از ریشه و علت، به پوشاندن ظلم کمک می کند.
کمکهای شخصی برای موارد استثنایی نظیر سیل و زلزله یا اقشار خاص مناسب است اما وقتی اکثر یک جامعه دچار مشکل و فقر شدند دیگر این کمکهای مومنانه کارامد نیست و باید ریشه را درمان کرد.
در تاریخ تشیع، علمای شیعه برای پرهیز از تنش و درگیری با حکومتهای وقت، وارد حوزه مددکاری جامعه ای نمی شدند و به همین دلیل قرائتی از تشیع را ارائه می کردند که کمک به فقرا باشد نه مبارزه با فقر. زمانی هم که حکومتهای شیعه سرکار می آمدند قرائتی را ارائه می کردند که توجیه کننده وضع موجود باشد و بهمین دلیل باز مددکاری جامعه ای که به دنبال تغییر ساختارها بود از آن فاصله می گرفت و بسوی ارائه تفسیری محدود به مددکاری اجتماعی و کمکهای خیریه از رفتار ائمه می پرداخت.
اما رویکرد امام علی به جامعه فقط نصیحت مردم نیست و بر این اصول تاکید دارد:
نخست: تاکید بر اصل کرامت انسانی که در حال نابودی توسط فقر است و فقر هویت انسانی افراد را مسخ می کند و فقرا را به حاشیه برده و آنها را سرکوب می کند. هیچ نظام ارزشی و ایدئولوژی به اندازه انسان اهمیت ندارد.
دوم: در جوامعی که حقوق انسانها به اندازه حقوق حکومت اهمیت نداشته باشد، جامعه بسوی فقر و استبداد می رود.
سوم: عدالت، زیربنا و مهمترین اصل در حکومت است، اینکه گفته می شود ولایت از عدالت مهمتر است منشا انحراف است، مهمترین مساله برای علی، عدالت اجتماعی است.
چهارم: تبعیض دشمن عدالت است و برای تحقق عدالت، تبعیض ها باید از بین برود.
در مورد اصل نخست علی علیه السلام بخاطر سرقت خلخال از پای یک زن یهودی، می گوید اگر مومن از غصه بمیرد جا دارد، چرا که انسان بودن و کرامت انسانها ملاک است نه دین و موقعیت و نژاد و عقیده افراد. می فرماید: بنده کسی نباش چون خداوند تو را آزاد آفریده است. به مالک می گوید: دورترین افراد و دشمن ترین نزد تو، باید عیب جویان مردم و کسانی باشند که برای مردم پرونده می سازند، در مردم عیبهایی هست اما حاکم باید عیب ها را بپوشاند، سخن چین را تصدیق نکن.
در مورد اصل دوم و توسعه حقوق انسانی می گوید: در مجلس عمومی بنشین و فروتن باش، نظامیانت را دور کن تا مردم آزادنه با تو سخن بگویند و نهراسند. حضرت برای نخستین بار صندوق شکایت ایجاد کرد تا مردم آزادنه حرفشان را مستقیما با او بزنند. به کارگزارش می گوید: نباید دروغ بگویی و مردم را مرنجانی و بخاطر قدرت به مردم پشت مکن.
@andisheqalam
624 viewsedited 18:38
ک
