2022-04-10 22:00:50
منشأ خطا در جنیان و انسانتالیف: حیدر حب الله
ترجمه: مجمع علمی طور سینا
پرسش: درگیری قوای باطنی انسان در موارد حُسن و قبح و اموری که بایستی انجام شوند و کارهایی که نباید انجام شوند، سبب اصلی خطاهای انسان است، حال منشأ خطای جنیان چیست؟
پاسخ: آنطور که از متون دینی برداشت میشود جنیان همانند انسانها، هم افراد صالح دارند و هم ناصالح؛ و به احتمال زیاد – با توجه به نصوص دینی- در این مساله نیز با ما تفاوتی نداشته باشند. برای اثبات این ادعا، به روش دیگری جز جمع آوری شواهد از متون دینی دسترسی ندارم.
ماجرای آدم و ابلیس بر این مطلب دلالت دارد که ابلیس – که از جنیان به شمار میرود- گرفتار همان اشتباهاتی شد که انسان گرفتار آنها میشود. برای مثال او باور کرده بود که آتش برتر از خاک است، خود را برتر و مقدم میدانست، به انسان حسادت میکرد و … . پس متون قرآنی به ما نشان میدهند در مساله خطا و انحراف و هدایت، جنیان نیز مخلوقاتی شبیه ما هستند.
حتی هنگامی که قرآن از جنیانی سخن میگوید که به تلاوت قرآن توسط پیامبر ما صل الله علیه و آله گوش میدادند، در ادامه توضیح میدهد که آنها نیز مانند ما از این آیات بسیار متأثر میشدند، به سوی قوم خود باز میگشتند و در مورد شنیدههایشان سخن میگفتند، بدون اینکه قرآن به تفاوتهای آنها با ما در این امر اشارهای داشته باشد. همچنین سوره جن اوضاع جنیان را مانند اوضاع و حالات ما تبیین میکند، مانند اینکه میان آنها افرادی کودن و کم عقل وجود دارد، ، برای آنها حق و باطل، خلط میشود و نمیتوانند حق را تشخیص دهند، عدهای از آنان باور نمیکنند که قیامتی در پیش است و اینکه میان آنها هم افرادی ظالم زندگی میکنند و هم افرادی عادل.
به همین ترتیب داستان حضرت سلیمان هم به ما نشان میدهد که جنیان نیز با ظواهر امور سروکار دارند و در نتیجه مانند انسان اشتباه میکنند، برای مثال با اینکه حضرت سلیمان بر روی تخت خود از دنیا رفته بود آنها نفهمیدند تا آن که از طریق دابة الارض (موریانه) متوجه شدند.
در کنار همه اینها میبینیم که مخاطب آیات قرآنی، هم انسانها هستند و هم جنیان و بدون هیچ تفاوتی برای هر دو طیف از موجودات هم از پاداش سخن میگوید و هم از مجازات، هم از ستایش و هم از تقبیح، که همه اینها به ما نشان می دهد آنها امتهایی شبیه به ما هستند. به این آیات دقت کنید:
«وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَميعاً يا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَ قالَ أَوْلِياؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ وَ بَلَغْنا أَجَلَنَا الَّذي أَجَّلْتَ لَنا قالَ النَّارُ مَثْواكُمْ خالِدينَ فيها إِلاَّ ما شاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكيمٌ عَليم وَ كَذلِكَ نُوَلِّي بَعْضَ الظَّالِمينَ بَعْضاً بِما كانُوا يَكْسِبُون يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَ لَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آياتي وَ يُنْذِرُونَكُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا قالُوا شَهِدْنا عَلى أَنْفُسِنا وَ غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ شَهِدُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كانُوا كافِرين»[2] (انعام: 128-130) بنابراین جنیان و انسان ویژگیهایشان برابر است، به یکدیگر گوش میدهند، زندگی در دنیا آنها را نیز فریب میدهد، خداوند آنها را هم میترساند و به آنها هشدار میدهد و تمام این مطالب تشابه شدید انسان و جنیان را در عوارض نفسانی، روحی و سلوکی نشان میدهد.
اینکه در قرآن از حور العینی سخن به میان میآید که دست انسانها و جنیان[3] به آنها نرسیده است تا حدودی نشان می دهد حتی امیال غریزی آنها مانند انسان است؛ و این باعث میشود هر دو را از یک زاویه مشاهده کنیم. افزون بر همه این موارد شواهد قرآنی دیگری نیز وجود دارد که شباهت میان انسانها و جنیان را نشان میدهد.
با اینهمه نمیتوانیم به شکلی قطعی ماهیت ساختار جسمی و روحی آنها را کشف کنیم و به جوهر و ذات آنها راه یابیم. اینها فقط معیارهایی بودند که تشابهات میان آنها و انسان را در نمودهای عقلی، سلوکی و روانی نشان میدادند. این شباهتها آنجا به اوج خود میرسد که بگوییم جنیان آفریدههایی مادی هستند و مجرد از ماده نیستند و نهایتا از مادهای تشکیل شدهاند که بدون ابزار قابل مشاهده نبوده و با حواس ظاهری نمیتوانیم آنها را درک کنیم که عدهای از فیلسوفان، متکلمان، مفسران و پژوهشگران نیز همین نظر را دارند.
در این مختصر بیش از این نمیگنجید و تفصیل بحث محل دیگری را میطلبد.
@heidar_hobbollah
269 views19:00
ا
