ancient history of oromoo and oromia

2022-02-27 18:34:15 FROM OUR HISTORY ''Abbaa''
Telegram channel
https://t.me/ancient_history_oromoo
''Abbaa''
Jachii 'Abbaa' jedhu kun Addunyarrtti biyyoota hedduu keeyssatti jacha Wal fakkaataa qaba.irra guddaa garaagarummaan jirtu sagalee 'Ba' fi 'Pa' jedhuudha.Abbaa,papa,
Baaba,Apa, pupa,...k.k.k hedduudha.hayyoonni
Afaanii tokko tokko akka jedhanitti moggaasnii
Kun kan dhufe joolleen xixiiqqoon yeroo dura afaan hiikattu jachoota isaaniif salphaa tahe kan dura Abbaa isaanii ittiin waaman irraa kan fudhatame jedhu.gara biraatiin maqaan kun dhalli namaa yeroo takka durii-dur akka naannoon takka keeyssa jiraachaa ture mul'isa jedhu.bifuma kanaan yeroo gama keenyatti as deebisnee ilmaan kush yeroo takka akka maatii
takka keeyssa jiraachaa turaniifi tura keeyssa
Akkuma "genealogical family roots"ykn hiddii
wal dhala isaanni babal'chaa dhufeen akka qubsumaan gargar fagaachaa dhufantu himama.garuu yeroo takka akka bakka takka jiraachaa turan wanii mul'isu hambaan wahii
ni jirtti.keessattuu jachoota dur itti dhimma bahaa turan kan hamma Amma itti fayadamaa jiran keeyssaa Akka fakkeenyatti waan tokko tokko kaasuu ni dandeenya.ilmaan
Kush irra guddaa maqaa Abbaa jedhu fi kan Akaakayyootiifi Abbabiyyee jedhu jacha Wal fakkaatuun ykn sagalee takkaan waamu.
Fkn:oromoon: Abbaa Abbaa issaatiin Akaakoo
Ykn Akaakiyyee jachuun waama.haadha haadha issaatiin Akkoo ykn akayyoo jachuun waama.
Somaalee: Abbaan:Abboo
Haadhaan:hooyoo (Aayyii)
Akakoon: Awoowoo
Akkoon:Ayyooyyoo(ayyeeyi)
Sidama:akaakoo_akaakoo.....
Afar dabalatee warri Kush hundi jacha walfakkaatuun dhimma baha.keessattuu jachi
Akaakoo jedhu bu'uura hawaasaatii.dubii tanarratti Akaakoo jachuun "akeekkaakoo"ykn akaakiyyee jachuun akeekkaa kiyya jacuudha.
Like invite and Share
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=171812168507138&id=111320201223002 Open / Comment

2022-02-27 18:34:12 Open / Comment

2022-02-27 18:32:07 Telegram channel

https://t.me/ancient_history_oromoo

#SHEIKH_HARAR_fi_MOOTII_LIJ_IYYAASSUU
Itoophiyaan jaarraa dheeraadhaaf Hawaasa Muslimaa ishii akka keessuumootaati laalti malee akka lammii biyyaa fi abbaa biyya tanaati ilaalaa hin turre. Ilaalchi kun ammas baayyiinaaan Itoophiyaanoota kaabaa keessatti callaqisee ni argama. Muslimni Keessummaa Itoophiyaati waan tahaniif angoo siyaasaa biyya itoophiyaa ol'aanaa oonfachuu hin qabu ilaalcha jadhu qabu. Sababni Lij Iyyaassauun Angoorraa itti foonqoolchame kanaaf ragaa guddaa dha.

Osoo Mootii Lij Iyyaassuun Biyyoo Adaree daawwii hojiirra jiruuti ture isa duubaa Finfineeti foonqoolchi mootummaa isarratti kan gaggeefame. Bara 1916 Sababni hattattamaa foonqoolchi Mootummaa Mootii Lij Iyyaasuu irratti taasifameef inni magaalaa Harar osoo daawwatuu waan imaamata hidhatee, Mudawwara uffatee, muslima fakkaateef Itoophiyaa kaadee jira jachuuni ture Mokaaniintoonni Shawaa Haayilasilaasee Waamanii Iyyaassuu duubaa Shaggaritti angoomsan. Waraana guddaa Hararghee bu'ee loltoota Iyyaassuu dabaalaa jiraniin akka lolan Baabbuuraa fi koonkoolaataan ittis gad ergan. Mi'eessootti loltoonni Iyyaassuu dabaalaa turan muraasaa fi loltoonni shawaa Baalchaa Abbaa Nabsootiin durfamu waraana guddaa Mi'eessootti Iyyaassuurratti gaggeessan. Humni loltoota Iyyaassuu muraasa waan turef waraana Shawaa Xaana qabu dandamachuu hin dandeenye. Achuma Mi'eessootti burkutaawan. Lij Iyyaassuunis booji'ame. Erga Lij Iyyaassuun booji'ame booda Oromoonni Hararghee #Sheikh_Mahammad_Harar jalatti hiriiruun Iyyaassuu waraana shawaa harkaa Miliiqsani dhooysanii ture.

Sheikh Mahammad Harar jechuun kan amma Qubbiin isaanii Qabrii hawaasa Muslima #Maqaalaa_Ciroo bira jirtuu ti. Sheikh Mahammad Harar Nama bara 1880 keessa Wallootti Barnoota Diin islaamaa baratan waan tahef Oromummaa Lij Iyyaassuu fi Hortee Abbootii Lij Iyyaassuu faa sirriiti waan hubatan fakkaatu ture. Sheikh Harar faan Lij iyyaassuu erga miliiqsan booda gara #Saaqataa geessuun Sheikh Mahammad Saaqataa biratti akka dhooysan manguddoonni Carcar ni dubbatu. Turtii waggaa 3f keessatti Achuma Saaqataatti amantaa islaamaa akka fudhachiissanis ni himama. san booda bara 1923ti Lij Iyyaassuu deeggartan jechuun Sheikh Mahammad Harar faan qabamanii hidhaman. Sheikh Mahammad Mana Gaashiiree Cirootti waggaa 6 f hidhamanii bara 1928ti dararaa fi gidiraa isaanirra gahaa turterrraa kan ka'e achuma mana hidhaa Ciroo keessatti akka du'aan seeneefama. Barri kun bara Xaaliyaan yeroo lammaffaatiif Itoophiyaa weeyrate dha. Bara kana keessa ture Xaaliyaannooni isa angoorratti deebissuu malan shakkii jattuun #Haayilasilaasseen Lij Iyyaassuu Mana hidhaa Gaara Mul'ataati fuudhee gammoojjii Afaar keessatti ajjeessisee gara Jibuutii kan baqate. Sheikh Mahammad Hararis sababuma kanaatiif achuma mana hidhaa keessatti ajjeessisanii bira kutan tahinnaa shakkiin jattu hanga arraa shakkii hawaasa carcar keessa jirtuu dha. Sheikh Mahammad Harari Aalimoota gurguddaa Warraaqsa Diin islaamaa #Carcariyyii jechuun seenaa Muslimoota Itoophiyaa keessatti beekamtu warra qabsiisan keessaa tokko yoo tahan, gootoota Qabsoo bilisummaa Oromoo Carcar keessatti unkuran tahuun beekamu. Hiddi laatinsaatiin Sheikh Mahammad Harar Nama Ituu, gosa Baayee turan. Hubannuma Muraasa Isiniif Kennuuf jenneti

#Horaa_Bulaa

#ancient_history_oromoo


https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=171812168507138&id=111320201223002 Open / Comment

2022-02-27 18:32:02 Open / Comment

2022-02-26 17:24:39 Telegram channel
https://t.me/ancient_history_oromoo

ከታሪኮቻችን አምድ
FROM OUR HISTORY SOMALI
ሶማሌ ማህበረሰብ መገኛ
የሶማሌ ክልል :-በአገራችን በምስራቅ የሚገኝ ግዛት ሲሆን ከኦሮሚያ ክልል ቀጥሎ ትልቁ ነው። ክልሉ የኢትዮጵያ ምዕራባዊያን የአፋር እና የኦሮሚያ ግዛቶችን እና ከጅቡቲ እና ከሶማሊያ በስተሰሜን ምስራቅ እና ደቡብ ያዋስናል እናም ደቡብ ምዕራብ ኬንያ እንዲሁ ያዋስናል። እንዲሁም በጅብቲ፣በታላቅዋ ሶማሌ፣በኬንያ ይገኛሊ።

ቋንቋ ሁኔታ
ሶማሊኛ (አፍ-ሶማሊ ): የኩሽቲክ ቅርንጫፍ ቤተሰብ የሆነ አፍሮአዚያዊ ቋንቋ ነው። በታላቋ ሶማሊያ እና በሶማሊያ ዲያስፖራዎች ውስጥ እንደ አፍ መፍቻ ቋንቋ ይነገራል። ሶማሌ የሶማሊያ ቋንቋ እና በጅቡቲ ብሔራዊ ቋንቋ ሲሆን በኢትዮጵያ ሶማሌ ክልል እንዲሁም በሰሜን ምስራቅ ኬንያ የሥራ ቋንቋ ነው። በሶማሊያ ውስጥ ያለው ሁለንተናዊ ቋንቋ ሶማሊኛ ነው ፣ ከኦሮሚፋ ጋር በቅርበት የሚዛመድ እና ከሩቅ ከስዋሂሊ እና ከአረብኛ ቋንቋ ቋንቋዎች ጋር በጣም የሚዛመድ አፍሮሲያቲክ ቋንቋ ነው። ምንም እንኳን ለብዙ ዓመታት የተፃፈ ቢሆንም ፣ አንድ ወጥ የሆነ የፊደል አጻጻፍ እስከ 1973 ድረስ ተቀባይነት አላገኘም። አብዛኛው የህዝብ ቁጥር ሙስሊም ነው (> 99%) ፣ ስለሆነም አረብኛ ሁለተኛ የጋራ ቋንቋ ነው ይጠቀማሉ በህላዊ በሆነ መልኩ ። ምንም እንኳን የአረብኛ ፊደል እና እንደ ኡስማኒያ እና እንደ ቡራራ ፊደላት ያሉ በርካታ የሶማሌ እስክሪፕቶች መደበኛ ባልሆነ መንገድ ጥቅም ላይ ቢውሉም የሶማሌ ቋንቋ በላቲን ፊደል በይፋ የተፃፈ ነው።

ሀይማኖት

በኢትዬጵያ ውስጥ የሶማሊ የሱኒ እስልምና የህዝብ ቁጥር 99.4% ፣ 0.50% የኦርቶዶክስ ክርስቲያን ፣ 0.10% የሁሉም ሃይማኖቶች ተከታዮች ናቸው።

የቤተሰብ እና የዝምድና መዋቅር

በሶማሊያ ውስጥ በርካታ ዋና ዋና ጎሳዎች እና ብዙ ፣ ብዙ ንዑስ ጎሳዎች አሉ። በተወሰኑ የአገሪቱ ክልሎች ውስጥ አንድ ንዑስ ክፍል ይበልጣል ፣ ነገር ግን ሶማሊያዊያን በአብዛኛው ዘላን በመሆናቸው ፣ ብዙ ንዑስ ጎሳዎች በአንድ በተወሰነ ክልል ውስጥ ተቀላቅለው መኖር የተለመደ ነው። በአንድ ጎሳ ውስጥ አባልነት የሚወሰነው በአባቶች የዘር ሐረግ ነው። በጎሳዎች መካከል ጋብቻ የተለመደ ነው። አንዲት ሴት ከሌላ ጎሳ ሰው ጋር ስታገባ ከቤተሰቧ እና ከጎሳዋ ጋር ግንኙነት ቢኖራትም የዚያ ጎሳ አባል ትሆናለች።

በኢትዬጵያ ክልል ያሉ የተለያዩ የሶማሌ ጎሳዎች

ክልሉ ሁሉም ማለት ይቻላል የሶማሌ ጎሳ ቤተሰቦች መኖሪያ ነው። የዲር ኢሳ እና ገዳቡርሲ ጎሳዎች በዋነኝነት በሰፋት ሲቲ/ሺኒሌ/ ዞን እና አውፋሬ ወረዳ በፋፋን ዞን ውስጥ ይኖራሉ።
የይስሐቅ ቤተሰብ የሆኑት ሃብር አወል ፣ ጋርሃጂስ ፣ ሀብር ጀሎ እና አራፕ ጎሳዎች ከሶማሌላንድ ጋር በሚዋሰነው የክልሉ ሰሜናዊ ክፍል የሚኖሩት ሲሆን ሐር አወል በሀርሺን ወረዳ ውስጥ አብላጫውን እንዲሁም የሕዝቡን ጉልህ ድርሻ ይይዛል። የቀብሪቢያያ ወረዳ ፣ እንዲሁም የቶግ ዋጃሌ አትራፊ የድንበር ከተማ። በዳረት ወረዳ ውስጥ ጉልህ ስፍራ ያላቸው በጃራር ዞን አዋዋር እና ምስራቅ ጋሾሞ ወረዳዎች ውስጥ Garhajis እና Habr Jelo ናቸው።

የሃዊያን ንዑስ ጎሳዎች በክልሉ ምዕራባዊ እና ደቡባዊ አካባቢዎች የሚኖሩ ሲሆን ፣ ዴጎዲያ በሊበን አብላጫ በመሆን እንዲሁም በአፍዴር ፣ በዶሎ ፣ በጃራር እና በጅጅጋ እና በሌሎች ዞኖች ሰፊ ቦታ አለው። ካራንሌ እና khaክሃል በኦሮሚያ ክልል አዋሳኝ ምዕራባዊ አካባቢዎች የሚገኙ ሲሆን በሐዋሌ እና በሀባር ጊዲር ንዑስ ጎሳዎች በሸበሌ ዞን ይገኛሉ። የ Garre የቅርብ ዝምድና ያለው የሳማሌ ንዑስ ክፍል እንዲሁ በሊበን ዞን ውስጥ ይገኛል።

የተለያዩ የዳሮድ ጎሳ ቤተሰብ ንዑስ ጎሳዎች በዋናነት በክልሉ ማዕከላዊ እና ምስራቃዊ ክፍሎች ውስጥ ይኖራሉ ፣ ኦጋዴን እና ጂድዋክ በውስጠኛው እንዲሁም በዋና ዋናዎቹ የጅግጅጋ ፣ ጎዴ ፣ ከብርደሃር ከተሞች ይኖራሉ። የሃርቲም ሆነ የሌልካሴ ጎሳዎች በብዛት በሚኖሩበት በዶሎ ዞን የሚኖሩት የማረሃን ጎሳ በሺላቮ ወረዳ እና በሊበን ዞን ነው።

Feb. 26/2022

Like ,share and Follow https://www.facebook.com/111320201223002/posts/171559691865719/ Open / Comment

2022-02-25 18:27:48 https://t.me/ancient_history_oromoo/172 Open / Comment

2022-02-25 03:06:19 https://youtube.com/c/ancienthistoryoforomoo?sub_confirmation=1 Open / Comment

2022-02-25 03:02:02

Open / Comment

2022-02-25 02:59:59 https://youtube.com/channel/UCbwPosFpYK6hPUQte0f7fYg?sub_confirmation=1 Open / Comment

2022-02-13 16:40:53 Qarooma warra kush !
---------
Suuraa # 1
Ibsa :- dhagaa boocame dhaabuun ykn dhagaan dhaabataa ( stone steles) seenaa bara dheeraa qaba.qarooma warra masrootaa ykn mootoota warra masrii ( Egyptian first dynasty) irraa kaassee bara 2000- 3000 B.C
Dura waan addunyaa irratti beekamaa dhufeedha.
Dhagaan dhaabataa ( stone steles) akka seenaa warra kush bahaatti iddoo saditti adda qoodama ;-
1- dhaga- heela ( generation stones)
2- dhaga-diiruma ( manhood stones)
3' dhag- tuulii ( graves stones/ graves markers)
1- Dhaga heela ( generation stones)
Dhagaan heelaa dhagaa iddoo sirni gara garaa itti kabajamutti gad dhaabatu.dhagaan kun yeroo hedduu dhagaa harkaan qorame dhaabatu hoggaa tahu hamma meetira 3 dheeratu ni dandaha.
Wal dhala tokko keessatti milikii, injifannoo qarmoofaafi iddoo jiddu gala sirna tokkoo ykn Amantaa tokkoo ibsuu ni dandaha.
Fakkeenyaaf dhagaan heelaa kan suuraa kana irratti argitan kun dhaga - heela jechuun beekama. Iddoon kun dalaya dhagaan marfame qaba. Dalayni kun " mooraa " jechuun waamama. Dhaga - heelli kun lafa gosa booranaatiifi konsoo jiddutti bakka fasha jedhamutti argama .gostti boranaatiifi konso dhagaa kanaaan maqaa wal fakkaatuun dhaga - heela jechuun waamu.
- Ragaa - eike Heberland bara 1954 G.C .
Suuraa # 2 .... itti fufa...
https://t.me/ancient_history_oromoo Open / Comment